Testosteron

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Testosteron

Inne Nazwy

Całkowity testosteron

Powiązane badania
SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie jest wykonywane w celu określenia czy stężenie testosteronu u mężczyzn i kobiet jest prawidłowe, co może być pomocne w wyjaśnieniu przyczyn zaburzeń erekcji, niepłodności u mężczyzn, lub przedwczesnego czy też opóźnionego dojrzewania płciowego u chłopców, oraz przyczyny pojawienia się męskich cech u kobiet (wirylizacja), niezdolności do zajścia w ciążę i jako markera wystąpienia zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Kiedy badanie jest wykonywane?

Badanie wykonuje się u mężczyzn przy podejrzeniu niepłodności lub w przypadku zaburzeń erekcji i u chłopców z przedwczesnym lub opóźnionym dojrzewaniem płciowym. Oznaczenia stężenia testosteronu wykonuje się także w przypadku kobiet, u których pojawiły się cechy męskie (maskulinizacja) takie jak niski głos, nadmierne owłosienie oraz w zaburzeniach miesiączkowania i płodności.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Testosteron jest hormonem steroidowym (androgenem) syntetyzowanym przez jądra (w komórkach Leydiga), a jego wytwarzanie pozostaje pod kontrolą hormonu luteinizującego wydzielanego przez przysadkę mózgową. Testosteron działa na zasadzie mechanizmu odwrotnego sprzężenia zwrotnego: gdy jego stężenie wzrasta stężenie LH obniża się i odwrotnie. Stężenie testosteronu waha się w ciągu doby, najwyższe jest wczesnym rankiem (około 4-8-mej rano) a najniższe wieczorem (około 16-20-tej). Stężenie testosteronu wzrasta po wysiłku fizycznym natomiast spada z wiekiem. Około 2/3 testosteronu krąży we krwi w postaci związanej z SHBG a mniej niż 1/3 w postaci związanej z albuminą. Tylko około 1-4% testosteronu krąży we krwi w postaci wolnej.

U mężczyzn, testosteron stymuluje rozwój drugorzędowych cech płciowych, takich jak powiększenie członka, rozwój owłosienia, wzrost masy mięśniowej, czy obniżenie barwy głosu. Wysokie stężenie tego hormonu odnotowuje się w okresie dojrzewania, a u mężczyzn wysokie stężenia tego hormonu zapewniają prawidłowy popęd seksualny (libido) i utrzymują masę mięśniową. Testosteron jest także syntetyzowany w nadnerczach zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, oraz w niewielkich ilościach w jajnikach.

Testosteron jest przekształcany do głównego żeńskiego hormonu płciowego - estradiolu.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Oznaczanie stężenia testosteronu wykonuje się w celu diagnostyki niektórych chorób u mężczyzn, kobiet oraz chłopców. Do schorzeń tych zalicza się:

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

U chłopców oznaczenie stężenia testosteronu jest zlecane razem z innymi badaniami, jak stężenie FSH i LH, gdy występują objawy opóźnionego dojrzewania płciowego. Pomimo występowania indywidualnych różnic, zwykle proces dojrzewania rozpoczyna się przed 10. rokiem życia i można go rozpoznać na podstawie hormonalnych i fizykalnych objawów.
Niektóre objawy opóźnionego dojrzewania płciowego są następujące:

  • opóźniony rozwój masy mięśniowej
  • brak zmiany barwy głosu lub owłosienia ciała
  • wolne lub opóźnione powiększanie się jąder i penisa

Opóźnienie dojrzewania płciowego może wystąpić w przypadku niedostatecznej syntezy testosteronu przez jądra lub też LH przez przysadkę. Oznaczenie stężenia testosteronu może być również zlecone w przypadku przedwczesnego dojrzewania płciowego u chłopców, gdy występują rozwinięte typowe drugorzędowe cechy płciowe. Przyczynami przedwczesnego dojrzewania płciowego u chłopców, spowodowanego zwiększonym stężeniem testosteronu, są niektóre nowotwory i wrodzony przerost nadnerczy.
U mężczyzn, oznaczenie stężenia testosteronu może być wykonane w przypadku podejrzenia niepłodności, obniżonego popędu seksualnego lub zaburzeń erekcji, ponieważ przyczyną tych zaburzeń może być zbyt małe stężenie testosteronu. Niektóre inne objawy to brak owłosienia na twarzy i na ciele, obniżona masa mięśniowa i rozwój tkanki sutków (piersi czyli ginekomastia).
U kobiet oznaczenia stężenia testosteronu wykonuje się w przypadku występowania nieregularnych lub braku miesiączek, trudności z zajściem w ciążę, lub też pojawienia się męskich cech, takich jak nadmierne owłosienie na twarzy i innych częściach ciała, łysienie typu męskiego, czy niski głos. Stężenie testosteronu może wzrastać w przebiegu guzów jajnika, nadnercza lub z powodu innych przyczyn, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS).

Co oznacza wynik?

Stężenia testosteronu u mężczyzn cechują się duża zmiennością oraz szerokim zakresem w zależności od wieku. U mężczyzn wraz z wiekiem istnieje tendencja do zmniejszania się stężeń testosteronu.
Obniżone stężenie testosteronu (hipogonadyzm) może wskazywać na chorobę podwzgórza lub przysadki, choroby o podłożu genetycznym, które również mogą być przyczyną obniżonej syntezy testosteronu przez jądra u młodych mężczyzn (zespół Klinefeltera, Kallmana, Pradera-Willego) lub niewydolności jąder i bezpłodności jak w dystrofii miotonicznej (rodzaj dystrofii mięśniowej).
Obniżone stężenie testosteronu może także wskazywać na upośledzoną syntezę tego hormonu w jądrach, będącą wynikiem uszkodzenia jąder, np. w przebiegu nadużywania alkoholu, urazu fizycznego czy też infekcji wirusowej, np. świnki.
Podwyższone stężenie testosteronu u mężczyzn może wskazywać na guzy jądra, nadnerczy, które wydzielają testosteron, lub też stosowanie androgenów (zwanych również anabolicznymi steroidami), nadczynność tarczycy oraz wrodzony przerost nadnerczy. Przyczyną podwyższonego stężenia testosteronu u chłopców jest też przedwczesne dojrzewanie płciowe.
U kobiet stężenie testosteronu jest zazwyczaj niskie natomiast podwyższone stężenie testosteronu może wskazywać na PCOS lub guz jajnika czy guz nadnercza albo wrodzony przerost kory nadnerczy.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Alkoholizm i choroby wątroby mogą być przyczyną zmniejszenia syntezy testosteronu u mężczyzn. Również leki, w tym androgeny i steroidy, mogą obniżać stężenie testosteronu. Rak prostaty jest nowotworem zależnym od androgenów, dlatego też wielu mężczyzn z zaawansowanym rakiem prostaty otrzymuje leki obniżające stężenie testosteronu.
U kobiet stosujących terapię estrogenową, mogą występować podwyższone stężenia testosteronu. Leki przeciwdrgawkowe, barbiturany oraz klomifen mogą podwyższać stężenie testosteronu.

Pytania i odpowiedzi

1. Czy w przypadku występowania niskiego stężenie testosteronu, wskazana jest suplementacja tego hormonu?

Czasami tak. Suplementacja testosteronu w postaci plastrów lub zastrzyków może podwyższyć stężenie testosteronu. Tego rodzaju leczenie może być pomocne w zniesieniu niektórych objawów niedoboru testosteronu, może zapobiegać utracie masy mięśniowej i kostnej pojawiającej się wraz z wiekiem. Jednakże, takie postępowanie nie zostało do końca udowodnione i istnieją przesłanki wskazujące na to, że leczenie substytucyjne testosteronem może zwiększać ryzyko rozwoju raka prostaty. Dodatkowo, u mężczyzn z zaburzeniami erekcji, pomimo niskiego stężenia testosteronu, w wielu przypadkach podawanie tego hormonu nie przyniosło poprawy ze względu na różnorodność przyczyn leżących u podłoża tego stanu. Dlatego też, zawsze należy skonsultować się z lekarzem celem oceny czy taka terapia jest właściwa.

2. Dlaczego u kobiet ocenia się stężenie testosteronu?

U kobiet również zachodzi synteza testosteronu, ale jest on wydzielany w niewielkich ilościach. Jest on niezbędny do zapewnienia równowagi hormonalnej i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nadmiernej syntezie testosteronu mogą towarzyszyć takie objawy, jak nadmierne owłosienie, zaburzenia lub brak miesiączkowania lub nawet bezpłodność. Dlatego oznaczenie stężenia testosteronu u kobiet jest pomocne w wyjaśnieniu przyczyny tego typu objawów.

3. Czy stopień owłosienia ciała jest proporcjonalny do stężenia testosteronu?

Udowodniono, że istnieje wprost proporcjonalna zależność pomiędzy stężeniem testosteronu a intensywnością owłosienia. Rozwój owłosienia zależnego od testosteronu jest inny w różnych częściach ciała. U niektórych mężczyzn, pod wpływem testosteronu następuje rozwój owłosienia na brzuchu i plecach, a wzrost owłosienia głowy jest zahamowany, co daje łysienie typu męskiego. Podłoże genetyczne odgrywa istotną rolę w ekspresji 5-alfa-reduktazy, enzymu przekształcającego testosteron do dihydrotestosteronu, hormonu który wpływa na owłosienie, prowadząc do rodzinnej skłonności do łysienia. Lek o nazwie finasteryd (Propecia) hamuje działanie 5-alfa-reduktazy i u niektórych mężczyzn może odwrócić proces łysienia typu męskiego.

4. Co to jest wolny i biodostępny testosteron?

Testosteron jest obecny we krwi jako tzw.,"wolny" testosteron (1-4%) lub "związany" testosteron. Ten ostatni może być związany z albuminą (białkiem surowicy) lub też ze specyficznym białkiem zwanym globuliną wiążącą steroidy płciowe (SSBG) lub globuliną wiążącą hormony płciowe (SHBG). Wiązanie testosteronu z albuminą nie jest wiązaniem silnym i jest ono łatwo odwracalne, dlatego też określenie biodostępny testosteron (BAT) odnosi się do sumy"wolnego" testosteronu i testosteronu związanego z albuminą. Innymi słowy, jest to frakcja krążącego testosteronu nie związanego z SHBG. Biodostępny testosteron reprezentuje frakcję krążącego testosteronu, która może z łatwością dostać się do komórek i lepiej odzwierciedla bioaktywność tego hormonu, w porównaniu z oznaczeniem w surowicy całkowitego testosteronu. Zmieniające się stężenia SHBG mogą przyczyniać się do nieprecyzyjnych pomiarów BAT. Obniżone stężenia SHBG obserwuje się w otyłości, niedoczynności tarczycy, podczas stosowania androgenów i w zespole nerczycowym. Podwyższone stężenia towarzyszą marskości, nadczynności tarczycy i terapii estrogenowej. W tych przypadkach, pomiar wolnego testosteronu może być bardziej użyteczny. Jednakże, ze względów technicznych, precyzyjny pomiar wolnego testosteronu jest trudny do wykonania w rutynowej praktyce laboratoryjnej.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Testosteron

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021