Badanie wykonuje się jako pomocnicze w ocenie odpowiedzi organizmu na leczenie klopidogrelem (lekiem przeciwpłytkowym), poprzez wykrywanie wariantów genu (CYP2C19) kodującego jeden z enzymów biorących udział w metabolizmie tego leku. Klopidogrel zapobiega tworzeniu się zakrzepów i podawany jest chorym z ryzykiem zawału serca lub udaru.

‍

Badanie może zostać zlecone przed rozpoczęciem leczenia klopidogrelem, w jego początkowej fazie, jak również w przypadku braku oczekiwanej odpowiedzi organizmu na lek.

‍

Materiał badany: próbka krwi pobrana z żyły łokciowej, wymaz z wewnętrznej strony policzka lub próbka śliny oddana do czystego pojemnika.

‍

Nie

Test pomaga określić, czy z powodu struktury genetycznej istnieje u pacjenta ryzyko słabszej odpowiedzi na lek o nazwie klopidogrel. Test wykrywa wariant genu CYP2C19. Badanie zleca się czasami w celu określenia, czy klopidogrel będzie właściwym lekiem, czy też należy wdrożyć inny sposób leczenia.

Klopidogrel jest lekiem przeciwpłytkowym, stosowanym w profilaktyce udarów i zawału serca u osób z grupy podwyższonego ryzyka epizodów sercowo-naczyniowych. Lek pomaga zapobiegać powstawaniu zakrzepów w łożysku naczyniowym, uniemożliwiając agregację (sklejanie się) płytek krwi.

W prawidłowych warunkach, po uszkodzeniu naczyń krwionośnych płytki krwi sklejają się, inicjując powstawanie skrzepu wspomagającego zatrzymanie krwawienia. U osób z grupy podwyższonego ryzyka zawału serca lub udaru proces ten może zachodzić w sposób nieprawidłowy i dlatego stosowane są leki zapobiegające agregacji płytek.

Klopidogrel podaje się w formie nieaktywnej (czyli tak zwanego proleku), który dla osiągniecia skuteczności musi zostać zmetabolizowany w organizmie do formy czynnej. U osób z określonymi mutacjami genetycznymi w genie CYP2C19 metabolizm nie zachodzi w takim stopniu, jak u osób bez tych mutacji. Osoby, które przyjmują klopidogrel i u których zachodzi zróżnicowanie w obrębie genu CYP2C19, mogą nadal pozostawać w grupie ryzyka zawału serca lub udaru, ponieważ leczenie nie przynosi określonych efektów. Test pozwala wykryć osoby z co najmniej jednym wariantem CYP2C19.

Człowiek dziedziczy po jednej kopii każdego z genów od matki i od ojca. Gen CYP2C19 jest więc obecny w organizmie w formie dwóch odziedziczonych kopii (alleli). Można posiadać obydwie kopie bez wariantów (typ dziki, prawidłowy), jedną kopię bez i jedną z wariantem (heterozygota); obie kopie z tym samym wariantem (homozygota) lub dwie kopie z różnymi wariantami (heterozygota złożona). Kombinacja kopii genu CYP2C19 określa skuteczność przemiany klopidogrelu w formę czynną oraz jego ogólnego wpływu na organizm.

Badanie odpowiedzi na klopidogrel pozwala stwierdzić, czy pacjent posiada warianty genu CYP2C19. Dokładna interpretacja wyników może pomóc lekarzowi w dobraniu odpowiedniego leczenia przeciwpłytkowego.

‍

‍

Badanie ma na celu określenie potencjalnej wrażliwości na lek przeciwpłytkowy klopidogrel przed rozpoczęciem leczenia lub w jego początkowej fazie.

Genotypowanie w kierunku oporności na klopidogrel służy wykryciu wariantów genu CYP2C19 kodującego jeden z enzymów odpowiadających za metabolizm klopidogrelu do formy czynnej. Warianty CYP2C19 są najczęściej związane ze słabszą aktywnością enzymu oraz spowolnionym metabolizmem klopidogrelu i są przyczyną zbyt niskiego poziom leku w formie czynnej w organizmie, co uniemożliwia skuteczne zapobieganie powstawaniu zakrzepów. Badania na obecność wariantów genu CYP2C19 wykonuje się w celu dostosowania leczenia do indywidualnych uwarunkowań (badania farmakogenetyczne). W przypadku występowania określonych wariantów skuteczniejsze może okazać się wdrożenie innego sposobu leczenia.

Badania genetyczne związane z odpowiedzią na klopidogrel nie są obecnie rozpowszechnione. Wprawdzie badania wykazały, że wariant CYP2C19 zwiększa podatność organizmu na działanie klopidogrelu, jednak nadal nie ma zgodności co do konieczności wykonywania testów. Jedną z przyczyn jest to, że warianty genu CYP2C19 odpowiadają tylko za część różnic w odpowiedzi osobniczej na stosowane leczenie.

‍

Badanie oporności na klopidogrel zleca się przede wszystkim przed rozpoczęciem leczenia, w jego pierwszej fazie lub jeżeli podczas leczenia pojawiła się zwiększona skłonność do powstawania zakrzepów albo krwawienia.

Testu nie wykonuje się u każdego pacjenta leczonego klopidogrelem. Obecnie nie ma zgodności co do użyteczności klinicznej tego badania i nie jest ono powszechnie stosowane.

Wyniki badań genetycznych wymagają ostrożnej interpretacji. Zazwyczaj wynik uzyskany z laboratorium zawiera opis wykonany przez specjalistę w tej dziedzinie. Podejmując decyzję o włączeniu leczenia klopidogrelem bierze się pod uwagę wiele czynników.

U osoby z jednym lub dwoma wariantami genu odpowiedź na klopidogrel może być zmieniona. Stopień podatności zależy od wariantu/wariantów i od samego organizmu, który może metabolizować lek w sposób prawidłowy, spowolniony, umiarkowany lub bardzo szybki.

Nie każde laboratorium wykonuje badania na obecność każdego z wariantów. Zazwyczaj oznacza się allele *2 and *3. U osoby badanej może występować rzadszy wariant, niewykrywalny danym testem.  Wzmożony metabolizm leku może być również spowodowany inną przyczyną. Wariant genu CYP2C19 jest tylko jednym z czynników warunkujących odpowiedź na klopidogrel.

‍

‍

Aby zwiększyć znajomość wpływu wariantów genu CYP2C19 oraz dostępność badań, Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) postuluje zmiany na etykiecie leku Plavix® (klopidogrel), mające informować konsumentów o tym, że o skuteczności działania leku mogą decydować czynniki genetyczne.  

Enzym CYP2C19  kodowany przez gen CYP2C19 metabolizuje również wiele innych leków, dlatego w przypadku przyjmowania kilku z nich, zmiany metabolizmu mogą dotyczyć wszystkich.  Jednym z przykładów jest omeprazol, stosowany w celu kontroli wytwarzania kwasów żołądkowych. Inne substancje metabolizowane przez enzym CYP2C19 to diazepam, leki przeciwdrgawkowe i przeciwdepresyjne.  

Wykonanie testu mającego stwierdzić odpowiedź organizmu na lek to element spersonalizowanej medycyny zwanej farmakogenomiką. Trwają badania w tym obszarze, mające na celu opracowanie takiego sposobu leczenia, który nie spowoduje skutków ubocznych.

‍

Czy to badanie różni się testu czynnościowego płytek?

Tak. Jest to test genetyczny pozwalający określić formę genu CYP2C19 obecną u pacjenta, co umożliwia przewidywanie jego reakcji na klopidogrel.

Czy testy czynnościowe płytek krwi mogą służyć do oceny odpowiedzi organizmu na klopidogrel?

Dostępnych jest wiele testów czynnościowych płytek krwi, które stosuje się w celu określenia braku odpowiedzi (oporności na klopidogrel), takich jak agregometria płytek z zastosowaniem ADP, epinefryny, kolagenu, jednak ich użyteczność kliniczna nie została szeroko zatwierdzona, z uwagi na niską zgodność pomiędzy testami.  

Czy każdy powinien zostać przebadany pod kątem wariacji genu CYP2C19?

Nie zaleca się wykonywania tego testu w ramach badań przesiewowych w populacji ogólnej. Obecnie jedynym wskazaniem do wykonania badania jest przyjmowanie leków, których może dotyczyć aktywność enzymów związanych z CYP2C19. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić przebadanie członków rodziny chorego i włączenie ich wyników do historii choroby.  

Czy  badanie oporności na klopidogrel można wykonać w przychodni?

Nie. Wykonanie oznaczenia i jego interpretacja wymaga specjalistycznego sprzętu i wiedzy, więc nie jest dostępne w każdym laboratorium. Czasami zachodzi konieczność wysłania próbki do laboratorium referencyjnego.

Czy należy informować lekarzy o wynikach testów CYP2C19?

Tak. Pacjent powinien poinformować lekarza, bez względu na to czy obecnie przyjmuje klopidogrel. CYP2C19 wiąże się również z odpowiedzią organizmu na wiele innych leków.

Czy należy poinformować lekarza o przyjmowaniu klopidogrelu?

Tak. Należy informować każdego z lekarzy, w tym również stomatologa, o przyjmowaniu klopidogrelu, aspiryny oraz innych czynników przeciwpłytkowych. Taka informacja może być istotna przy podejmowaniu leczenia lub wykonywaniu zabiegów medycznych.

‍

Na tej stronie:

Testy:

Morfologia

Liczba płytek krwi

Testy farmakogenetyczne

Czynniki krzepnięcia

Choroby:

Choroba serca

Zawał serca

Udar mózgu

Na stronach obcojęzycznych:

The Universe of Genetic Testing

New FDA Guidance Supports Genetic Testing for Specific Medications

MedlinePlus Drug Information: Clopidogrel

Genetics Home Reference: Cytochrome p450

Genetic Home Reference: What is pharmacogenomics?

National Human Genome Research Institute: Pharmacogenomics FAQs

‍