Co to jest?

Inne nazwy: Atak serca, Zawał mięśnia sercowego, Ostry zespół wieńcowy (OZW)

   

Serce jest centralnym narządem układu krwionośnego, zbudowanym z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej typu sercowego, który za pomocą układu tętnic i żył pompuje krew do całego organizmu. Serce człowieka składa się z 2 przedsionków i 2 komór. Krew wypływa z serca tętnicami, a wraca żyłami. Odtlenowana krew wypływa z prawej komory serca przez pień płucny, skąd trafia do płuc, gdzie pobiera tlen, a następnie żyłami płucnymi krew bogata w tlen wpływa przez lewy przedsionek, do lewej komory, później przez aortę krew zostaje przepompowana do wszystkich narządów organizmu, dostarczając tlen do tkanek. Aby prawidłowo spełniać swoje funkcję, serce wymaga dużej ilości zawartego w niej tlenu.

zawał serca, MedtTech Polska

Do zawału mięśnia sercowego najczęściej dochodzi na tle miażdżycy tętnic wieńcowych, ognisko miażdżycy (blaszka miażdżycowa) w ścianie tętnicy powoduje zmniejszenie jego światła i ograniczenie przepływu krwi. Uważa się, że do zawału mięśnia sercowego dochodzi najczęściej w mechanizmie pęknięcia lub krwotoku do blaszki miażdżycowej, albo narastania zakrzepu na jej powierzchni. Do objawów zawału mięśnia sercowego zalicza się ból w klatce piersiowej, który trwa ponad 20 minut, nie ustępuje po odpoczynku i po podaniu nitrogliceryny. Ból ma charakter piekący, dławiący, rozpierający, promieniuje do żuchwy, ramienia lub barku, towarzyszy jemu lęk, szybkie tętno i/lub zmianę ciśnienia krwi. U osób chorujących na cukrzycę ból może być osłabiony lub nawet nieobecny. W przypadku wystąpienia objawów opisanych powyżej, należy zadzwonić pod numer 112 lub numer pogotowia ratunkowego. Brak natychmiastowej interwencji lekarskiej może spowodować wystąpienie nieodwracalnych zmian w sercu i doprowadzić do śmierci.

   

Objawy

Zarówno w przypadku zawału serca jak i innych form ostrego zespołu wieńcowego (OZW) u pacjenta zazwyczaj występuje nagły ból w klatce piersiowej, często promieniujący do żuchwy, lewego ramienia lub barku, który nie ustępuje pomimo odpoczynku. U osoby z epizodami bólowymi w obrębie klatki piersiowej, spowodowanymi niewystarczającym dopływem krwi przez zwężone tętnice (niestabilna dławica piersiowa) objawy te mogą być bardziej nasilone lub trwać dłużej niż u osoby, w której występują bóle powysiłkowe (dławica piersiowa stabilna), lub mogą występować po raz pierwszy. Objawy towarzyszące atakowi serca lub OZW to między innymi:

  • ból w klatce piersiowej - piekący, dławiący, rozpierający
  • szybkie tętno
  • zmiana ciśnienia krwi
  • nudności i wymioty
  • poty
  • utrudnione oddychanie

W niektórych przypadkach objawy te mogą wystąpić samodzielnie, bez towarzyszącego im bólu w klatce piersiowej (szczególnie u osób starszych oraz u cukrzyków). U kobiet objawy są często łagodniejsze i trudniejsze do zinterpretowania niż u mężczyzn.
Więcej informacji dotyczących objawów ostrzegawczych oraz różnicy pomiędzy objawami u kobiet i u mężczyzn znaleźć można w sekcji Linki. Nie należy ignorować tych objawów, lecz natychmiast wezwać pogotowie. W przypadku braku szybkiej interwencji lekarskiej może dojść do uszkodzenia mięśnia sercowego.

Badania

U pacjenta z objawami ostrego zespołu wieńcowego (OZW) początkowo trudno stwierdzić, czy przyczyną jest zawał serca, dusznica niestabilna czy też ból w klatce piersiowej jest spowodowany innymi czynnikami. W celu stwierdzenia lub wykluczenia ataku serca można wykonać następujące badania:

BADANIA LABORATORYJNE 


Zazwyczaj w celu stwierdzenia zawału serca należy wykonać badania krwi. W diagnostyce różnicowej OZW zazwyczaj oznacza się biomarkery sercowe - białka uwalniane w przypadku uszkodzenia komórek mięśniowych. Są to między innymi:

  • Troponina – najczęściej oznaczany i najbardziej swoisty marker sercowy, jego poziom wzrasta w ciągu kilku godzin od wystąpienia uszkodzenia i pozostaje podwyższony przez okres dwóch tygodni. Zazwyczaj wykonuje się serię oznaczeń troponiny w ciągu kilku godzin. Wzrost i/lub spadek poziomu troponiny w ramach tych oznaczeń wskazuje na zawał serca.
  • CK-MB – forma enzymu o nazwie kinaza keratynowa, występująca głównie w mięśniu sercowym; wzrasta w przypadku uszkodzenia komórek mięśnia sercowego


Inne badania laboratoryjne to między innymi:

  • Mioglobina białko uwalniane do krwi po uszkodzeniu serca lub mięśni szkieletowych; badanie to obecnie wykonuje się rzadziej.
  • BNP lub NT-proBNP – uwalniane przez organizm jako naturalna odpowiedź na niewydolność serca; podwyższony poziom BNP nie stanowi wprawdzie o rozpoznaniu zawału serca, lecz wskazuje na podwyższone ryzyko zaburzeń pracy serca u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym.

Zazwyczaj po przyjęciu do szpitala osoby z objawami ostrego zespołu wieńcowego wykonuje się najpierw co najmniej jedno z powyższych badań, a następnie powtarza się je kilkukrotnie w ciągu kolejnych kilku godzin, aby zaobserwować zmianę ich stężenia. Prawidłowe stężenia biomarkerów sercowych oznaczają mniejsze prawdopodobieństwo uszkodzenia mięśnia sercowego, a większe prawdopodobieństwo tego, że ból w klatce piersiowej jest spowodowany dławicą piersiową stabilną.

Czasami wykonuje się również jedno lub kilka badań przesiewowych, co ma na celu ocenę czynności pozostałych narządów:

  • Morfologię krwi
  • Równowagę kwasowo-zasadową
  • Równowagę elektrolitową (jonogram)
  • Stężenie glukozy we krwi

BADANIA POZALABORATORYJNE

  • Elektrokardiogram (EKG) – ocena rytmu oraz elektrycznej aktywności serca; atak serca można rozpoznać w oparciu o zmiany elektrokardiogramu łącznie z badaniami krwi. EKG wykonuje się w ciągu kilku minut po przyjęciu osoby z OZW do szpitala. Pozwala na ocenę rytmu serca i może służyć w celu wykrycia zmian świadczących o rozległym ataku serca. Zazwyczaj samo EKG pozwala tylko stwierdzić niedokrwienie serca lub wykazuje nieswoiste zmiany, na których podstawie nie można postawić rozpoznania ataku serca.
  • EKG rejestrowany metoda Holtera – przez określony czas pacjent pozostaje podłączony do monitora, który ocenia rytm jego serca.
  • Echokardiografia spoczynkowa
  • Tomografia komputerowa – pozwala ocenić wskaźnik uwapnienia oraz anatomie naczyń wieńcowych
  • Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa
  • RTG klatki piersiowej
  • Koronarografia –  podstawowe badanie pozwalające ocenić anatomie tętnic wieńcowych oraz rokowanie i możliwość leczenia inwazyjnego.

Dalsze informacje w języku angielskim można znaleźć na stronie: Heart Attack and Acute Coronary Syndrome

Leczenie

Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej, aby nie dopuścić do rozległych uszkodzeń mięśnia sercowego i usunąć niedrożności. Wymaga to podania leków, a czasami również interwencji chirurgicznej. Leczenie ma również na celu złagodzenie ostrych objawów klinicznych związanych z zawałem serca. Po powrocie do zdrowia pacjentom zazwyczaj zaleca się zmianę trybu życia oraz inne sposoby leczenia, mające zapobiegać powtórnemu atakowi serca.

Podobnie jak i w innych chorobach serca, bardzo ważna jest kontrola ciśnienia krwi (obniżenie ciśnienia krwi, w przypadku nadciśnienia). W zależności od postawionego przez lekarza rozpoznania klinicznego do leczenia włącza się leki, które doraźnie znoszą dolegliwości bólowe, zapobiegają wystąpieniu kolejnym incydentom sercowo-naczyniowym, np.  beta blokery, inhibitory ACE, leki przeciwkrzepliwe, leki przeciwpłytkowe oraz trombolityczne, czasami także leki, które zwiększają siłę skurczu serca, np. dioksynę, albo leki przeciwarytmiczne, które pomagają zsynchronizować pracę serca. W dusznicy niestabilnej lekiem, który podaje się na początku jest  kwas acetylosalicylowy (Aspiryna). Czasami niezbędne są procedury inwazyjne, takie jak angioplastyka lub pomostowanie aortalno-wieńcowe.

Pytania i odpowiedzi

Dalsze informacje w języku angielskim można znaleźć na stronie: National Heart, Lung, and Blood Institute