W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Jeżeli lekarz podejrzewa trwającą lub przebytą w przeszłości infekcję lub w sytuacji klinicznej kiedy ważna jest informacja na temat przebytych zakażeń CMV, np. przed zabiegami chirurgicznymi lub przeszczepami narządów.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Jeżeli u młodego dorosłego człowieka, u kobiety ciężarnej lub chorego z obniżoną odpornością występują objawy grypo-podobne mogące sugerować zakażenie CMV, jeżeli u noworodka występują liczne wrodzone wady, nieznanego pochodzenia żółtaczka lub niedokrwistość i/lub niemowlę ma ataki padaczki lub problemy rozwojowe, które mogą być spowodowane zakażeniem CMV.
Jak się pobiera próbkę do badania?
W celu wykrycia przeciwciał przeciw CMV pobiera się próbkę krwi z żyły ramiennej. Aby wykryć samego wirusa materiałem może być krew, mocz lub plwocina, wody płodowe, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn z dwunastnicy lub inne tkanki.
Wymagania jakie musi spełniać próbka do badań są różne, zależne od stosowanej metody badania (wykrycie przeciwciał lub wirusa) oraz stanu chorego. Do badania obecności przeciwciał potrzebna jest próbka krwi uzyskana przez wkłucie do żyły łokciowej. W celu wykrycia wirusa można badać różnego rodzaju materiał od chorego, jak np. mocz, krew lub plwocina (ropna wydzielina z płuc). Pobranie niektórych próbek materiału wymaga specjalnych procedur i pobrania przez lekarza, jak np. wód płodowych, płynu z dwunastnicy, płynu mózgowo-rdzeniowego lub wycinków (bioptatów) różnych tkanek.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Badania w kierunku wirusa cytomegalii (CMV) wykonuje się aby stwierdzić czy obecnie lub w niedawnej przeszłości występowało zakażenie tym wirusem. W badaniu oznacza się albo obecność przeciwciał dla CMV (swoiste białka wytwarzane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na zakażenie wirusem), albo samego wirusa, hodując go, albo powielając jego materiał genetyczny.
Cytomegalowirus (CMV) występuje powszechni e w populacji natomiast rzadko daje objawy. W Stanach Zjednoczonych aż 50% do 85% dorosłych przebyło zakażenie CMV. Większość ludzi ulega zakażeniu w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym, które przebiega bez żadnych objawów klinicznych i problemów zdrowotnych. W czasie aktywnej infekcji, CMV jest obecny w wielu płynach ustrojowych, jak ślina mocz, krew, mleko, nasienie, wydzielina szyjki macicy, płyn mózgowo-rdzeniowy. Zakażenie jest łatwo przenoszone przez bliski kontakt fizyczny lub stykanie się z zakażonymi przedmiotami, jak np. pieluchy czy zabawki. Po przebyciu pierwszego zakażenia CMV pozostaje w formie nieczynnej tak jak inne wirusy z rodziny herpes wirusów. CMV pozostaje u pacjenta na całe życie, nie dając żadnych objawów. U chorych z obniżoną odpornością może nastąpić jego reaktywacja.
Wirusy cytomegali wywołują problemy zdrowotne w trzech sytuacjach:
- Pierwotne zakażenie CMV może wywołać objawy grypopodobne lub podobne do mononukleozy, zwłaszcza u młodych ludzi. Złe samopoczucie związane z poważnym osłabieniem, gorączką, dreszczami, bóle głowy i innych części ciała ustępuje zwykle po kilku tygodniach.
- Pierwotne zakażenie CMV może spowodować ciężkie problemy fizyczne i rozwojowe u niemowląt, których matka zakażona została po raz pierwszy w okresie ciąży i zakażenie przeszło przez łożysko na dziecko. Większość zakażonych noworodków(około 90%) wygląda po porodzie normalnie jednak po kilku miesiącach pojawiają się zaburzenia słuchu i wzroku, zapalenie płuc, ataki padaczkowe i/lub opóźnienie w rozwoju intelektualnym. Czasami rodzą się wcześniaki, ale u innych noworodków może występować żółtaczka i niedokrwistość, powiększenie wątroby i śledziony oraz mała głowa.
- CMV może być przyczyną ciężkich chorób prowadzących do śmierci u osób z obniżoną odpornością. Dotyczy to pacjentów z HIV / AIDS, biorców przeszczepów narządów i szpiku i chorych poddawanych chemioterapii z powodu nowotworu. U pacjentów z obniżoną odpornością, u których zakażenie wystąpiło po raz pierwszy, może ono przebiegać ze znacznie cięższymi objawami i pozostawać długo czynne. Natomiast u tych, którzy zetknęli się z wirusem wcześniej zakażenie może być ostre i/lub z nawrotami. Może atakować oczy (zapalenie siatkówki, które prowadzi do ślepoty), układ pokarmowy (powodując krwawe biegunki i bóle brzucha), płuca (zapalenie płuc z bezproduktywnym kaszlem i trudnościami w oddychaniu) i mózg (zapalenie mózgu). Mogą również wystąpić objawy ze strony wątroby i śledziony, a u biorców narządów i szpiku objawy odrzucania przeszczepu. Aktywne zakażenie CMV może powodować dalsze upośledzenie układu immunologicznego i umożliwiać rozwój innych zakażeń, np. grzybiczych.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie CMV wykonuje się u osoby z objawami aktywnego zakażenia. Czasami może być zlecane aby stwierdzić czy zakażenie ma charakter pierwotny czy też pacjent był już wcześniej zakażony. Istnieje wiele metod badania obecności CMV.
Oznaczenie obecności przeciwciał
We krwi występują dwie klasy przeciwciał przeciw CMV IgM i IgG. Przeciwciała IgM są wytwarzane jako pierwsza odpowiedź na zakażenie. Pojawiają się one u większości zakażonych w ciągu 1-2 tygodni od kontaktu z wirusem. Przeciwciała IgM produkowane są przez krótki okres czasu a następnie ich stężenie spada do poziomu niewykrywalnego. Czasami dodatkowo produkowane są przeciwciała IgM w wyniku reaktywacji latentnego wirusa.
Przeciwciała IgG wytwarzane są przez kilka tygodni od zakażenia i zapewniają długotrwałą ochronę. Stężenia przeciwciał IgG narastają w czasie aktywnej infekcji i następnie po ustąpieniu zakażenia i przejściu wirusa w formę latentną, stabilizują się. Już po pierwszym zakażeniu, u osoby eksponowanej na wirusa cytomegali przeciwciała IgG będą utrzymywać się we krwi do końca życia. Badanie przeciwciał IgG razem z przeciwciałami IgM pozwala na wykrycie trwającego lub przebytego zakażenia CMV.
Badanie przeciwciał dla CMV wykonuje się u kobiet chcących zajść w ciążę, przed wykonaniem przeszczepów oraz u pacjentów z HIV/AIDS w celu wykrycia u nich przebytych zakażeń CMV. Ponieważ wirus cytomegali jest szeroko rozpowszechniony i rzadko wywołuje problemy u ludzi ze sprawnym układem odpornościowym, zwykle nie prowadzi się badań przeglądowych zdrowej populacji.
Badanie stężenia przeciwciał IgM i IgG oraz wykrywanie wirusa cytomegali jest przydatne w wykrywaniu pierwotnego zakażenia u młodych ludzi, kobiet ciężarnych i osób z obniżoną odpornością, u których występują objawy grypo-podobne lub wskazujące na mononukleozę. Oznaczenie obu klas przeciwciał pozwala na rozróżnienie pierwotnego i latentnego zakażenia oraz reaktywacji CMV u pacjentów z objawami klinicznymi.
Badanie na obecność przeciwciał IgM może być stosowane w celu wykrycia wrodzonego zakażenia u noworodka. Aby potwierdzić diagnozę należy jednak wykonać badania materiału genetycznego wirusa.
Wykrycie wirusa
Wirusy cytomegali wykrywa się w próbkach krwi i płynów ustrojowych oraz wycinkach tkanek. Obecność jego można stwierdzić albo hodując w specjalnych warunkach, albo wykrywając jego materiał genetyczny (DNA wirusa CM).
Hodowla jest klasyczną metodą wykrywania wirusa. Materiał do badania jest posiewany do probówki zawierającej hodowlę ludzkich komórek i inkubowany w specjalnie dobranych warunkach. Dodatnią hodowlę można stwierdzić już po 1-2 dniach. Natomiast ujemne hodowle, aby potwierdzić nieobecność CMV, muszą być utrzymywane przez 3 tygodnie ponieważ wirus mógł być obecny badanej próbce w bardzo małej liczbie i/lub obecny szczep CMV może należeć do wolno rosnących.
Inne metody (techniki molekularne) to wykrycie wirusowego DNA (materiał genetyczny) w próbce pacjenta. Te metody identyfikacji CMV są bardzo swoiste, ale wymagają w próbce badanej odpowiedniej liczby kopii wirusa aby je uwidocznić. Badanie może mieć charakter jakościowy (obecność lub brak CMV) lub ilościowy (viral load - pomiar ilości wirusa).
Wybór testu i rodzaju próbki zależy od wieku pacjenta, stanu zdrowia oraz obserwacji lekarza i objawów klinicznych wskazujących na zajęcie określonego narządu. Można poszukiwać CMV w hodowli moczu noworodka, natomiast u kobiety ciężarnej bardziej przydatne będzie badanie wykrywające przeciwciała IgM i IgG aby zróżnicować obecne i przebyte zakażenie. Drugie badanie przeciwciał IgG wykonane z drugiej próbki krwi (nazywanej próbką ozdrowieńca) pobranej 2-3 tygodnie później pozwoli stwierdzić czy poziom przeciwciał narasta co wskazywałoby na trwające zakażenie.
Chorzy o obniżonej odporności z aktywną infekcją CMV mogą być monitorowani przy pomocy różnych testów. Często lekarz oczekuje wyników badań ilościowych, aby móc śledzić (viral load) odpowiedź chorego na terapię przeciwwirusową.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie w kierunku zakażenia CMV może być zlecone równolegle z badaniami w kierunku grypy, mononukleozy i zakażenia wirusem Epstein-Barra u młodych dorosłych, kobiet ciężarnych i osób z obniżoną odpornością jeżeli występują u nich grypo- lub mononukleozo-podobne objawy, jak: zmęczenie, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła, bóle głowy, bóle mięsni i gorączka. Zlecane jest jeżeli lekarz podejrzewa pierwotne aktywne zakażenie lub reaktywację CMV.
Badanie wykonuje się u osób z obniżoną odpornością, jeżeli występuje u nich zapalenie płuc, oczu, wątroby, śledziony i/lub przewodu pokarmowego wskazujące na aktywną infekcję CMV. Jeden lub kilka testów może być wykonanych w celu monitorowania skuteczności leczenia przeciwwirusowego.
Badania w kierunku CMV wykonuje się u noworodków z żółtaczką, niedokrwistością, powiększeniem śledziony i/lub wątroby i małą głową lub u niemowląt z problemami ze słuchem, wzrokiem, z zapaleniem płuc, padaczką i/lub opóźnieniem w rozwoju umysłowym.
U kandydatów na dawców narządów bada się obecność przeciwciał IgM i IgG dla CMV jako test przesiewowy mogący wykazać kontakt z CMV w przeszłości.
Co oznacza wynik?
Wyniki badań w kierunku CMV należy interpretować z dużą ostrożnością. lekarz ocenia wyniki w zestawieniu z objawami klinicznymi. Czasami trudno jest rozróżnić pomiędzy latentnym (uśpionym) i aktywnym zakażeniem CMV. Wynika to z wielu powodów:
- U zdrowego pacjenta, który przebył wcześniej zakażenie, wirus pozostaje w organizmie i może uaktywniać się, często skąpo-objawowo z wydzielaniem małych ilości wirusa do płynów ustrojowych nie dając objawów.
- Niemowlęta i osoby z obniżoną odpornością mogą wykazywać słabą odpowiedź humoralną (wytwarzanie przeciwciał) na zakażenie CMV. Stężenia przeciwciał IgM i IgG mogą być niższe nawet jeśli zakażenie CMV jest w fazie aktywnej.
- W badanych płynach liczba wirusów może być nie wystarczająca aby je wykryć stosowanymi testami.
Oznaczenie stężenia przeciwciał
Jeżeli u chorego z określonymi objawami klinicznymi stwierdza się obecność przeciwciał IgM i IgG dla CMV oznacza to, że badany pacjent obecnie zetknął się z wirusem cytomegali po raz pierwszy, albo, że nastąpiło reaktywowanie wcześniejszego zakażenia. Można to potwierdzić oznaczając stężenie przeciwciał IgG ponownie po 2-3 tygodniach. Większe znaczenie diagnostyczne ma obserwowany wzrost stężenia przeciwciał niż stwierdzenie wysokiego stężenia. Jeżeli nastąpił 4 krotny wzrost stężenia przeciwciał pomiędzy pierwszą i drugą próbką świadczy to, że pacjent ma aktywne zakażenie (pierwotne bądź reaktywowane).
Jeżeli obecne są tylko przeciwciała IgM wskazuje na bardzo świeże zakażenie. U noworodka natomiast obecność przeciwciał IgM wskazuje, że jest to zakażenie wrodzone (nabyte w łonie matki). Jeżeli u chorego występują wyraźne objawy kliniczne natomiast ma on bardzo niskie bądź niewykrywalne poziomy przeciwciał IgG i /lub IgM może to wskazywać, że jest to inne zakażenie (nie CMV) lub, że jego układ odpornościowy (układ immunologiczny) nie odpowiada na zakażenie prawidłowo i nie wytwarza przeciwciał mimo obecności wirusa cytomegalii.
W tabeli podano możliwe wyniki oznaczeń przeciwciał oraz ich interpretację:
Wykrycie wirusa
Jeżeli występują u chorego objawy kliniczne i w hodowli jest obecny CMV (wynik dodatni) świadczy to o tym, że pacjent jest w fazie aktywnego zakażenia tym wirusem. Jeżeli wynik hodowli jest ujemny, to albo występujące objawy związane są z innym zakażeniem, albo liczba kopii wirusa w badanej próbce jest zbyt niska by mogła zostać wykryta.
Jeżeli wynik badania na obecność DNA CMV jest dodatni, duża ilość DNA wirusa wskazuje na aktywne zakażenie. Wysokie stężenie DNA wirusa wskazuje na inwazyjną infekcję, której towarzyszą poważne objawy. Niskie stężenie wskazuje na zakażenie CMV, któremu zazwyczaj nie towarzyszą objawy, lub są one bardzo łagodne. Podobnie jak w przypadku posiewu, ujemny wynik badania DNA nie wyklucza zakażenia CMV – wirus w organizmie pacjenta może być obecny w niewielkich ilościach lub może nie występować w badanym płynie ustrojowym.
Malejące stężenia obrazują odpowiedź na leczenie przeciwwirusowe. Stężenia, które nie obniżają się po podaniu leków mogą świadczyć o oporności wirusa na podawane leki.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
CMV wchodzi w zakres badań składających się na panel „TORCH”. Jest to zestaw badań przesiewowych na obecność chorób zakaźnych stanowiących zagrożenie dla kobiety ciężarnej i mogących spowodować uszkodzenia płodu. Choroby te to toksoplazmoza, różyczka, wirus cytomegalii i wirus opryszczki.
W przypadku konieczności przetoczenia krwi u niektórych pacjentów, np. u osób z HIV/AIDS i z ujemnym wynikiem CMV czy też u osób oczekujących na przeszczep płuc/serca, z ujemnym wynikiem CMV, należy podać produkty krwiopochodne niezawierające przeciwciał przeciwko CMV.
Pytania i odpowiedzi
1. Jak można poznać że nastąpiła reaktywacja wirusa cytomegalii?
U osoby zdrowej prawdopodobnie nie wystąpią objawy albo tylko lekkie grypo-podobne. Natomiast u osób z obniżoną odpornością mogą pojawić się bardziej poważne symptomy ze strony płuc, przewodu pokarmowego lub oczu. W takim przypadku konieczne jest skontaktowanie się z lekarzem.
2. Jeśli jestem zakażony wirusem CM czy może on być przeniesiony na innych?
Osoby z aktywną lub uprzednio przebyta infekcją CMV mogą zarażać innych, nawet w przypadku braku objawów. Jednak do zarażenia może dojść tylko przy bliskim kontakcie, na przykład poprzez płyny ustrojowe takie jak ślina, mleko matki, wydzielina z pochwy, nasienie, mocz lub krew.
3. Jak można zapobiec zakażeniu CMV ?
Zakażeniu można zapobiec przestrzegając zasad higieny. Jednak wirus ten występuje powszechnie i jest obecny w prawie wszystkich płynach ustrojowych. Ponieważ przenoszony jest w wyniku bliskich kontaktów, większość ludzi ulega zakażeniu w dzieciństwie. Ekspozycję na CMV stwierdzono u 70% dzieci przebywających w przedszkolach.
Źródła
Na stronie:
Choroby : HIV
Linki do stron obcojęzycznych:
CDC: Cytomegalovirus (CMV) and Congenital CMV Infection
March of Dimes: Cytomegalovirus and Pregnancy
KidsHealth.org: Cytomegalovirus (CMV)
FamilyDoctor.org: Cytomegalovirus