W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu wykrycia oraz monitorowania leczenia pierwotnych nowotworów wątroby, nowotworów zarodkowych jąder i jajników.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badania wykonywane jest przy podejrzeniu nowotworu złośliwego wątroby, jąder lub jajników, a także gdy pacjent poddany był uprzednio terapii przeciw jednemu z tych nowotworów lub jest w trakcie leczenia oraz powinno być wykonywane u pacjentów z przewlekłym zapaleniem lub marskością wątroby.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
AFP jest glikoproteiną wytwarzaną w tkankach płodu (szczególnie w wątrobie) oraz przez nowotwory. Podwyższone stężenie AFP występuje u większości pacjentów z pierwotnym nowotworem wątroby, zwany rakiem wątrobowokomórkowym (ok. 90% nowotworów wątroby). Występuje również u niektórych pacjentów z nowotworami zarodkowymi jąder (nienasieniaki) i jajników. U zdrowych dzieci i osób dorosłych, za wyjątkiem kobiet w ciąży stężenie AFP jest bardzo niskie.
U osób z przewlekłymi chorobami wątroby jak zapalenie wątroby czy marskość stężenie AFP może być stale podwyższone. U osób z chorobą nowotworową stężenia AFP są bardzo wysokie.
AFP występuje w kilku różnych odmianach. Zazwyczaj zaleca się oznaczenie AFP całkowitej, która obejmuje wszystkie odmiany w jakich ten antygen występuje. W USA oznaczenie całkowitego AFP stosowane jest jako badanie pierwszego rzutu. W opinii niektórych lekarzy w USA, uzupełnieniem oznaczeń całkowitego AFP może być oznaczenie dodatkowo jednej z odmian antygenu tj. L3, cechującej się zdolnością wiązania białka –aglutyninyo nazwie Lens culinaris agglutinin. Test AFP-L3% jest nowym oznaczeniem, porównującym stężenie formy AFP-L3 ze stężeniem całkowitego AFP. Uważa się, że wzrost odsetka formy L3 w stosunku do całkowitego AFP wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia w przyszłości raka wątrobowokomórkowego oraz z gorszym rokowaniem chorych, ze względu na zazwyczaj bardziej agresywny charakter nowotworu. Wykonanie badania AFP-L3% zleca jedynie część lekarzy w USA. Jest ono szerzej stosowane w innych krajach jak np. Japonia. W Polsce oznaczenia odsetkowej zawartości formy L3 nie są zasadniczo wykonywane.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenia stężenia AFP stosowane są w celu wykrycia nowotworów wątroby, jąder i jajników. U pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby, takimi jak marskość lub przewlekłe zapalenie wątroby typu B, zaleca się wykonywanie w regularnych odstępach czasu oznaczeń AFP, ponieważ do końca życia istnieje u nich zwiększone zagrożenie wystąpienia raka wątrobowokomórkowego. Oznaczenie AFP powinno zostać zlecone wraz z badaniami obrazowymi (USG, tomografia komputerowa, badania rezonansu magnetycznego) w celu wykrycia nowotworu wątroby we wczesnym stadium zaawansowania, kiedy istnieją znaczne szanse na jego wyleczenie. Badanie AFP-L3% może być wykonywane w celu dalszej oceny ryzyka wystąpienia raka wątrobowokomórkowego u pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby. W przypadku wykrycia u pacjenta raka wątrobowokomórkowego, ale też innej formy nowotworu (rak z przewodów żółciowych wewnątrzwątrobowych, wtórne nowotwory wątroby), badanie AFP może być zlecane okresowo, w celu monitorowania odpowiedzi na leczenie.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie AFP we krwi zleca się w przypadku:
- podejrzenia nowotworu wątroby, nowotworów zarodkowych jąder lub jajników.
Podejrzenie nowotworu zachodzi, kiedy w badaniu fizykalnym w obrębie jamy brzusznej wyczuwalne są zgrubienia lub w badaniach obrazowych wykryto guzy. - systematycznej kontroli pacjenta z przewlekłymi schorzeniami wątroby celem wykrycia wystąpienia raka wątrobowokomórkowego lub innego rodzaju nowotworu wątroby
- monitorowania skuteczności leczenia u chorych leczonych z powodu nowotworów wątroby, jąder lub jajników.
- monitorowania nawrotu choroby
AFP-L3% zleca się w celu oceny ryzyka wystąpienia raka wątrobowokomórkowego u pacjentów z przewlekłym schorzeniem wątroby. Oznaczenie to nie jest jednak szeroko stosowane, a jego przydatność kliniczna nie została jeszcze w pełni ustalona.
Co oznacza wynik?
UWAGA: Dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości referencyjne zalezą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w rozdziale Zakresy referencyjne i ich znaczenie.
U ludzi zdrowych stężenie całkowitego AFP nie przekracza zazwyczaj 15,0 ng/ml. Jednak ze względu na fakt, ze na wartości referencyjne wpływ ma szereg czynników - wiek badanych, płeć, populacja, metody oznaczenia - wynik badania u poszczególnego pacjenta powinien być interpretowany w odniesieniu do zakresu referencyjnego, ustalonego w badaniach wykonywanych w danym laboratorium. W celu uzyskania dalszych informacji na temat zakresów referencyjnych należy zapoznać się z paragrafem Zakresy Referencyjne i Ich Znaczenie.
Podwyższone stężenie AFP towarzyszy takim chorobom, jak nowotwór wątroby, jajnika, nowotwory zarodkowe jąder lub jajników, marskość wątroby, zapalenie wątroby, ale też może być spotkany - ze znacznie mniejszym prawdopodobieństwem - w innych rodzajach nowotworów (żołądek, jelito grube, płuca, piersi, chłoniaki).
W przypadku badania AFP-L3% otrzymuje się zarówno wynik oznaczenia AFP całkowitej jak również odsetek AFP typu L3. Jeżeli pacjent ma przewlekłe schorzenie wątroby, a stężenie AFP oraz L3% jest znacznie podwyższone, oznacza to wzrost ryzyka wystąpienia raka wątrobowokomórkowego w ciągu roku lub dwóch lat. Stężenie zarówno AFP, jak i AFP-L3% może być podwyższone u pacjentów z przewlekłym zapaleniem lub marskością wątroby. Wzrost stężenia oznacza duże prawdopodobieństwo wznowy nowotworu. Jeżeli stężenie AFP nie było podwyższone przed rozpoczęciem leczenia, badanie zazwyczaj nie jest przydatne w celu monitorowania skuteczności leczenia lub wystąpienia wznowy.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Zazwyczaj im wyższe stężenie AFP, tym rozleglejszy nowotwór. Jeżeli chory dobrze reaguje na leczenie przeciwnowotworowe (resekcja chirurgiczna, chemioterapia, radioterapia) stężenie AFP powinno zmniejszać się do wartości obserwowanych u ludzi zdrowych. W przypadku, gdy poziom AFP nie wraca do normy w ciągu miesiąca od zakończenia leczenia, można wnioskować, że komórki nowotworowe są nadal obecne w ustroju.
Należy podkreślić, że nie każdy pacjent, u którego stwierdzono podwyższone stężenie AFP i AFP-L3% ma lub zachoruje na nowotwór wątroby. Rozpoznanie raka wątroby ustala się wyłącznie na podstawie badania mikroskopowego materiału komórkowego uzyskanego w drodze biopsji lub podczas operacji. Wyniki oznaczeń AFP i AFP-L3%, ze względu na niewystarczającą czułość i swoistość, stanowią jedynie informację dodatkową, sugerującą obecność nowotworu,. Badania należy wykonywać i interpretować jedynie w połączeniu z badaniami obrazowymi, przeprowadzanymi w celu wykrycia nowotworów złośliwych u monitorowanego pacjenta lub w przypadku podejrzenia występowania nowotworu.. Oznaczeń tych nie należy stosować jako badań przesiewowych populacji w kierunku wykrycia nowotworu.
AFP nie zawsze stanowi marker nowotworowy. Jest ona również wytwarzana przez płód i w związku z tym jej poziom w surowicy krwi jest zazwyczaj podwyższony u kobiet ciężarnych oraz u noworodków. W celu uzyskania dalszych informacji należy zapoznać się z Testem Potrójnym.
Pytania i odpowiedzi
1. Jakie jest ryzyko wystąpienia raka wątrobowokomórkowego?
Polska należy do krajów, w których pierwotny rak wątroby spotykany jest stosunkowo rzadko (2000 - 3000 nowych zachorowań rocznie, ok. 3-krotnie częściej u mężczyzn). Ten rodzaj nowotworu występuje zazwyczaj u osób z objawami przewlekłego zwłóknienia - marskości wątroby. Zwykle spowodowana jest ona przewlekłym zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B lub C. Do czynników istotnie zwiększających ryzyko wystąpienia marskości wątroby należy nadużywanie alkoholu. Na wystąpienie marskości wątroby, a następnie raka wątrobowokomórkowego wpływ mają również pewne choroby dziedziczne, a w szczególności hemochromatoza (nadmierne gromadzenie żelaza w wątrobie).
2. Czy w przypadku prawidłowych/nieprawidłowych wyników AFP należy wykonać inne badania?
W przypadku przewlekłej infekcji lub uszkodzenia wątroby, podwyższone stężenie AFP może być wynikiem choroby. W przypadku nagłego wzrostu lub też wysokiego stężenia AFP należy wykonać badanie ultrasonograficzne, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Badania te z relatywnie wysoką czułością pozwalają na stwierdzenie obecności ognisk nowotworowych w wątrobie. Oznaczenie des-gamma karboksyprotrombiny (DCP) zleca się czasami jako badanie wspomagające wykrycie nowotworu wątroby.
Źródła
UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi.
Linki do stron obcojęzycznych: