AFP

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Alfa-fetoproteina, Alfa-fetoproteina-L3% (jedna z form)

Inne Nazwy

AFP, całkowita AFP, AFP-L3%

Powiązane badania

CEA, hCG, WZW typu B - badania, WZW typu C - badania, Markery nowotworowe, AFP Maternal

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie wykonuje się w celu wykrycia oraz monitorowania leczenia pierwotnych nowotworów wątroby, nowotworów zarodkowych jąder i jajników.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Badania wykonywane jest przy podejrzeniu nowotworu złośliwego wątroby, jąder lub jajników, a także gdy pacjent poddany był uprzednio terapii przeciw jednemu z tych nowotworów lub jest w trakcie leczenia oraz powinno być wykonywane u pacjentów z przewlekłym zapaleniem lub marskością wątroby.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie

Informacja o próbce

Co się oznacza?

AFP jest glikoproteiną wytwarzaną w tkankach płodu (szczególnie w wątrobie) oraz przez nowotwory. Podwyższone stężenie AFP występuje u większości pacjentów z pierwotnym nowotworem wątroby, zwany rakiem wątrobowokomórkowym (ok. 90% nowotworów wątroby). Występuje również u niektórych pacjentów z nowotworami zarodkowymi jąder (nienasieniaki) i jajników. U zdrowych dzieci i osób dorosłych, za wyjątkiem kobiet w ciąży stężenie AFP jest bardzo niskie.  

U osób z przewlekłymi chorobami wątroby jak zapalenie wątroby czy marskość stężenie AFP może być stale podwyższone. U osób z chorobą nowotworową stężenia AFP są bardzo wysokie.  

AFP występuje w kilku różnych odmianach. Zazwyczaj zaleca się oznaczenie AFP całkowitej, która obejmuje wszystkie odmiany w jakich ten antygen występuje. W USA oznaczenie całkowitego AFP stosowane jest jako badanie pierwszego rzutu. W opinii niektórych lekarzy w USA, uzupełnieniem oznaczeń całkowitego AFP może być oznaczenie dodatkowo jednej z odmian antygenu tj. L3, cechującej się zdolnością wiązania białka –aglutyninyo nazwie Lens culinaris agglutinin. Test AFP-L3% jest nowym oznaczeniem, porównującym stężenie formy AFP-L3 ze stężeniem całkowitego AFP. Uważa się, że wzrost odsetka formy L3 w stosunku do całkowitego AFP wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia w przyszłości raka wątrobowokomórkowego oraz z gorszym rokowaniem chorych, ze względu na zazwyczaj bardziej agresywny charakter nowotworu. Wykonanie badania AFP-L3% zleca jedynie część lekarzy w USA. Jest ono szerzej stosowane w innych krajach jak np. Japonia. W Polsce oznaczenia odsetkowej zawartości formy L3 nie są zasadniczo wykonywane.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Oznaczenia stężenia  AFP stosowane są w celu wykrycia nowotworów wątroby, jąder i jajników. U pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby, takimi jak marskość lub przewlekłe zapalenie wątroby typu B, zaleca się wykonywanie w regularnych odstępach czasu oznaczeń AFP, ponieważ do końca życia istnieje u nich zwiększone zagrożenie wystąpienia raka wątrobowokomórkowego. Oznaczenie AFP powinno zostać zlecone wraz z badaniami obrazowymi (USG, tomografia komputerowa, badania rezonansu magnetycznego) w celu wykrycia nowotworu wątroby we wczesnym stadium zaawansowania, kiedy istnieją znaczne szanse na jego wyleczenie. Badanie AFP-L3% może być wykonywane w celu dalszej oceny ryzyka wystąpienia raka wątrobowokomórkowego u pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby. W przypadku wykrycia u pacjenta raka wątrobowokomórkowego, ale też innej formy nowotworu (rak z przewodów żółciowych wewnątrzwątrobowych, wtórne nowotwory wątroby), badanie AFP może być zlecane okresowo, w celu monitorowania odpowiedzi na leczenie.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Oznaczenie AFP we krwi zleca się w przypadku:

  • podejrzenia nowotworu wątroby, nowotworów zarodkowych jąder lub jajników.
    Podejrzenie nowotworu zachodzi, kiedy w badaniu fizykalnym w obrębie jamy brzusznej wyczuwalne są zgrubienia lub w badaniach obrazowych wykryto guzy.
  • systematycznej kontroli pacjenta z przewlekłymi schorzeniami wątroby celem wykrycia wystąpienia raka wątrobowokomórkowego lub innego rodzaju nowotworu wątroby
  • monitorowania skuteczności leczenia u chorych leczonych z powodu nowotworów wątroby, jąder lub jajników.
  • monitorowania nawrotu choroby

AFP-L3% zleca się w celu oceny ryzyka wystąpienia raka wątrobowokomórkowego u pacjentów z przewlekłym schorzeniem wątroby. Oznaczenie to nie jest jednak szeroko stosowane, a jego przydatność kliniczna nie została jeszcze w pełni ustalona.

Co oznacza wynik?

UWAGA: Dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości referencyjne zalezą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w rozdziale  Zakresy referencyjne i ich znaczenie.

U ludzi zdrowych stężenie całkowitego AFP nie przekracza zazwyczaj 15,0 ng/ml. Jednak ze względu na fakt, ze na wartości referencyjne wpływ ma szereg czynników - wiek badanych, płeć, populacja, metody oznaczenia - wynik badania u poszczególnego pacjenta powinien być interpretowany w odniesieniu do zakresu referencyjnego, ustalonego w badaniach wykonywanych w danym laboratorium. W celu uzyskania dalszych informacji na temat zakresów referencyjnych należy zapoznać się z paragrafem Zakresy Referencyjne i Ich Znaczenie.

Podwyższone stężenie AFP towarzyszy takim chorobom, jak nowotwór wątroby, jajnika, nowotwory zarodkowe jąder lub jajników, marskość wątroby, zapalenie wątroby, ale też może być spotkany - ze znacznie mniejszym prawdopodobieństwem - w innych rodzajach nowotworów (żołądek, jelito grube, płuca, piersi, chłoniaki).

W przypadku badania AFP-L3% otrzymuje się zarówno wynik oznaczenia AFP całkowitej jak również odsetek AFP typu L3. Jeżeli pacjent ma przewlekłe schorzenie wątroby, a stężenie AFP oraz L3% jest znacznie podwyższone, oznacza to wzrost ryzyka wystąpienia raka wątrobowokomórkowego w ciągu roku lub dwóch lat. Stężenie zarówno AFP, jak i AFP-L3% może być podwyższone u pacjentów z przewlekłym zapaleniem lub marskością wątroby. Wzrost stężenia oznacza duże prawdopodobieństwo wznowy nowotworu. Jeżeli stężenie AFP nie było podwyższone przed rozpoczęciem leczenia, badanie zazwyczaj nie jest przydatne w celu monitorowania skuteczności leczenia lub wystąpienia wznowy.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Zazwyczaj im wyższe stężenie   AFP, tym rozleglejszy nowotwór. Jeżeli chory dobrze reaguje na leczenie przeciwnowotworowe (resekcja chirurgiczna, chemioterapia, radioterapia) stężenie AFP powinno zmniejszać się do wartości obserwowanych u ludzi zdrowych. W przypadku, gdy poziom AFP nie wraca do normy w ciągu miesiąca od zakończenia leczenia, można wnioskować, że komórki nowotworowe są nadal obecne w ustroju.

Należy podkreślić, że nie każdy pacjent, u którego stwierdzono podwyższone stężenie  AFP i AFP-L3% ma lub zachoruje na nowotwór wątroby. Rozpoznanie raka wątroby ustala się wyłącznie na podstawie badania mikroskopowego materiału komórkowego uzyskanego w drodze biopsji lub podczas operacji. Wyniki oznaczeń AFP i AFP-L3%, ze względu na niewystarczającą czułość i swoistość, stanowią jedynie informację dodatkową, sugerującą obecność nowotworu,. Badania należy wykonywać i interpretować jedynie w połączeniu z badaniami obrazowymi, przeprowadzanymi w celu wykrycia nowotworów złośliwych u monitorowanego pacjenta lub w przypadku podejrzenia występowania nowotworu.. Oznaczeń tych nie należy stosować jako badań przesiewowych populacji w kierunku wykrycia nowotworu.

AFP nie zawsze stanowi marker nowotworowy. Jest ona również wytwarzana przez płód i w związku z tym jej poziom w surowicy krwi jest zazwyczaj podwyższony u kobiet ciężarnych oraz u noworodków. W celu uzyskania dalszych informacji należy zapoznać się z Testem Potrójnym.


Pytania i odpowiedzi

1. Jakie jest ryzyko wystąpienia raka wątrobowokomórkowego?

Polska należy do krajów, w których pierwotny rak wątroby spotykany jest stosunkowo rzadko (2000 - 3000 nowych zachorowań rocznie, ok. 3-krotnie częściej u mężczyzn). Ten rodzaj nowotworu występuje zazwyczaj u osób z objawami przewlekłego zwłóknienia - marskości wątroby. Zwykle spowodowana jest ona przewlekłym zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B lub C. Do czynników istotnie zwiększających ryzyko wystąpienia marskości wątroby należy nadużywanie alkoholu. Na wystąpienie marskości wątroby, a następnie raka wątrobowokomórkowego wpływ mają również pewne choroby dziedziczne, a w szczególności hemochromatoza (nadmierne gromadzenie żelaza w wątrobie).

2. Czy w przypadku prawidłowych/nieprawidłowych wyników AFP należy wykonać inne badania?

W przypadku przewlekłej infekcji lub uszkodzenia wątroby, podwyższone stężenie AFP może być wynikiem choroby. W przypadku nagłego wzrostu lub też wysokiego stężenia AFP należy wykonać badanie ultrasonograficzne, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Badania te z relatywnie wysoką czułością pozwalają na stwierdzenie obecności ognisk nowotworowych w wątrobie. Oznaczenie des-gamma karboksyprotrombiny (DCP) zleca się czasami jako badanie wspomagające wykrycie nowotworu wątroby.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

AFP

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021