W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu oceny ryzyka wystąpienia nowotworów złośliwych piersi lub jajników powiązanych z dziedzicznymi nieprawidłowościami (mutacjami, czyli zaburzeniami struktury i/lub funkcji) w genach BRCA1 (17q21) i BRCA2 (13q12-q13).
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się jeżeli w rodzinie pacjentki występuje historia nowotworów złośliwych piersi u kobiet poniżej 50 roku życia lub nowotworów jajników bez względu na wiek.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Badanie mutacji BRCA wykonywane jest w próbce krwi pobranej przez nakłucie igłą żyły łokciowej.
Oznaczenie nie wymaga przeprowadzenia chirurgicznej biopsji tkanki piersi lub jajnika.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
BRCA1 oraz BRCA2 to dwa geny supresorowe, które odpowiadają za syntezę białek biorących udział w naprawie uszkodzonego DNA. Mutacje (zmiany struktury i/ lub funkcji) tych genów powiązane są z dziedzicznymi nowotworami piersi i jajników. Co roku u około 200 000 kobiet rozpoznawany jest złośliwy nowotwór piersi, a u około 20 000 - nowotwór jajników (dane American Cancer Society). Około 5-10% z tych nowotworów jest wynikiem mutacji w jednym z genów BRCA. Mężczyźni również mogą odziedziczyć podwyższone ryzyko wystąpienia nowotworu piersi, głównie ze względu na mutacje genu BRCA2, znacznie rzadziej genu BRCA-1.
Osoby ze zmianami w genach BRCA1 i BRCA2 cechują się znacznie zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworów złośliwych piersi (do 60%), jajnika (do 40%). Rak piersi u kobiet z uszkodzonym genem BRCA zwykle rozwija się w młodym wieku, przed menopauzą. Mutacje w genach BRCA są dziedziczne i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Każda osoba posiada dwie kopie allelu BRCA-1 i dwie kopie allelu BRCA-2, po jednym od każdego z rodziców. Mutacja może wystąpić w jednym lub obydwu genach.
Do wykrycia mutacji wykorzystuje się DNA krwinek białych. Produkty (białka) genów BRCA1 i BRCA2 są aktywne jedynie w tkance piersi i jajników, lecz same geny obecne są we wszystkich komórkach organizmu, a krew jest najprostszym do uzyskania materiałem do badań.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
W populacji ogólnej występują setki różnych mutacji genów BRCA-1 i BRCA-2, ale większość z nich jest rzadka lub nie ma związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka. Standardowe badanie wykrywa najczęściej spotykane mutacje genów BRCA, które predysponują do zachorowania na raka piersi lub jajnika. W niektórych grupach etnicznych występują określone mutacje, np. u potomków Żydów Aszkenazyjskich. W przypadku wykrycia mutacji genów BRCA-1 lub BRCA-2 u pacjenta należy przeprowadzić podobne badania u jego krewnych.
Szacuje się, że tylko 0,2% osób w populacji USA jest nosicielami mutacji w genach BRCA-1 lub BRCA-2. Z tego powodu nie zaleca się przeprowadzania badań przesiewowych w populacji ogólnej. Wykonanie testów BRCA należy rozważyć u kobiet, których bliscy krewni (obu płci) chorowali na raka piersi i/lub krewne chorują na nowotwory złośliwe jajnika. Jest to szczególnie istotne, jeżeli nowotwór wystąpił w stosunkowo wczesnym wieku (poniżej 50 lat). Zaleca się również przeprowadzenie badań, jeżeli wśród członków rodziny pacjenta występują mutacje w genach BRCA. Pacjenci powinni mieć zapewnioną możliwość porady ze strony lekarza specjalizującego się w genetyce nowotworowej - zarówno przed, jak i po wykonaniu badania.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie mutacji genów BRCA nie należy do badań przesiewowych przeprowadzanych w populacji ogólnej. Badanie zleca się przede wszystkim u kobiet z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku raka piersi lub raka jajnika lub też u krewnych osób z wykrytą mutacją w genie BRCA-1 lub BRCA-2. Osoba, która rozważa poddanie się temu badaniu powinna najpierw zasięgnąć porady lekarza specjalisty.
Co oznacza wynik?
Oszacowanie stopnia ryzyka rozwoju nowotworu u osoby z dodatnim wynikiem badania jest bardzo trudne. Wyniki należy interpretować w oparciu o wywiad rodzinny pacjenta. Lekarz onkolog specjalizujący się w genetyce powinien wyjaśnić pacjentowi znaczenie wyników oraz przedstawić możliwe opcje leczenia mające na celu zmniejszenie ryzyka, jak również opcje badań dla pozostałych członków rodziny. Poradę z zakresu genetyki należy zaproponować pacjentowi zarówno przed wykonaniem badania jak i po otrzymaniu wyników.
Wynik ujemny nie oznacza, że u pacjenta nigdy nie rozwinie się nowotwór piersi. Wskazuje jedynie na to, że pacjent nie jest narażony na wystąpienie dziedzicznego nowotworu piersi powiązanego z mutacjami genów BRCA. Trzeba pamiętać, że w 90-95% przypadków rak piersi nie ma związku z mutacjami w genach BRCA. Ryzyko rozwoju raka piersi w populacji ogólnej wynosi 12%, a raka jajnika ok. 1,4%. Ryzyko rośnie z wiekiem.
Obecność mutacji w genach BRCA oznacza natomiast, że pacjentka należy do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia nowotworu złośliwego piersi lub jajnika. Jednak nawet w rodzinach, w których stwierdzane są te same mutacje BRCA, nie każdy z ich członków zachoruje na nowotwór, a osoby dotknięte chorobą nie muszą zachorować w tym samym wieku. Według National Cancer Insitute szacunkowe ryzyko wystąpienia nowotworu piersi u osób z mutacjami w genach BRCA1 lub BRCA2 wynosi ok. 60%, a nowotworu jajnika w granicach 15-40%.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Wyniki badania mogą nieść ze sobą określone konsekwencje dla członków rodziny pacjenta. Po wykonaniu badania często pojawiają się pytania, w jaki sposób - i czy w ogóle - informować o tym członków jego rodziny. Zaleca się uzyskanie porady lekarza onkologa specjalizującego się w genetyce odnośnie sposobu przekazania najbliższym informacji dotyczących wyniku badania. Należy mocno podkreślić znaczenie konsultacji ze specjalistą w dziedzinie genetyki, zarówno przed jak i po wykonaniu badania. Lekarz onkolog, specjalista w dziedzinie genetyki, dzięki swej wiedzy i doświadczeniu może okazać się wtedy bardzo pomocny.
Pytania i odpowiedzi
1. Jakie opcje postępowania istnieją w przypadku, gdy wynik testu BRCA jest dodatni?
Istnieje kilka sposobów postępowania w przypadku dodatniego wyniku testu BRCA, między innymi zwiększona częstotliwość badań kontrolnych (np. mammografia, oznaczanie CA-125 we krwi, USG przezpochwowe), leki mogące zmniejszyć ryzyko (np. antykoncepcja doustna lub tamoksyfen), bądź chirurgiczne usunięcie jajników lub piersi. Występuje tu wiele zmiennych, dlatego bardzo istotna jest rozmowa z lekarzem onkologiem specjalizującym się w genetyce na temat możliwych sposobów postępowania.
2. Gdzie można wykonać badanie?
Badanie może zlecić lekarz, najlepiej, aby mógł on zapewnić również pacjentowi poradę genetyczną. Pacjentki pochodzące z rodzin wysokiego ryzyka mogą zgłaszać się do pracowni utworzonych w placówkach onkologicznych dla realizacji programu "Opieka nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe piersi i jajnika" w ramach realizacji uchwalonego przez Sejm RP "Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych". Próbki krwi pobierane są w tych pracowniach i wysyłane do laboratorium specjalizującego się w badaniach BRCA. Badaniami mutacji genów BRCA1 i BRCA2 objęte są również wszystkie chore na raka piersi poniżej 50 roku życia oraz wszystkie chore na raka jajnika.
Źródła
UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
Link do polskich stron:
Rola onkologicznych testów genetycznych
Linki do stron obcojęzycznych:
National Cancer Institute: BRCA1 and BRCA2, Cancer Risk and Genetic Testing
American Cancer Society: Detailed Guide, Breast Cancer
American Society of Clinical Oncology: Hereditary Breast and Ovarian cancer
ClinicalTrials.gov
Association for Molecular Pathology
National Society of Genetic Counselors
Centers for Disease Control and Prevention: Breast and Ovarian Cancer and Family History Risk Categories
Susan G. Komen: Inherited Gene Mutations