Erytropoetyna

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Erytropoetyna

Inne Nazwy

EPO

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie jest pomocne w różnicowaniu przyczyn niedokrwistości (anemii). Pozwala również stwierdzić, czy ilość erytropoetyny wytwarzanej przez organizm jest odpowiednia do ciężkości niedokrwistości.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Kiedy lekarz podejrzewa niedokrwistość spowodowaną zmniejszoną produkcją erytrocytów; u osób ze zmniejszoną produkcją erytrocytów.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

W badaniu oznacza się stężenie erytropoetyny we krwi. Erytropoetyna jest hormonem wytwarzanym w nerkach w odpowiedzi na niski poziom tlenu we krwi i w tkankach. Jest ona wydzielana do krwi i dostaje się do szpiku kostnego, gdzie stymuluje tzw. komórki pnia do różnicowania w kierunku erytrocytów (krwinek czerwonych). Erytrocyty zawierają hemoglobinę - białko transportujące tlen w organizmie. Prawidłowe erytrocyty żyją ok. 120 dni i zwykle wszystkie mają podobny kształt i wielkość.

Organizm posiada system regulacji, który w warunkach prawidłowych zapewnia utrzymanie liczby erytrocytów we względnie stałym zakresie. W sytuacjach patologicznych, kiedy szpik kostny produkuje zbyt mało erytrocytów, gdy dochodzi do ich utraty (z powodu krwawienia) lub zniszczenia (tzw. hemoliza) albo kiedy erytrocyty są nieprawidłowe (pod względem kształtu, wielkości czy budowy i funkcji hemoglobiny), zmniejsza się zdolność krwi do transportu tlenu i dochodzi do niedokrwistości. Prawidłowe wytwarzanie krwinek czerwonych wymaga prawidłowej czynności szpiku kostnego, wystarczającego zaopatrzenia w żelazo i inne składniki odżywcze (w tym witaminę B12 i kwas foliowy) oraz prawidłowego stężenia i funkcji erytropoetyny.

Ilość wydzielanej erytropoetyny zależy od ciężkości niedotlenienia i od zdolności nerek do jej wytwarzania. Hormon ten jest aktywny krótko i szybko usuwany z organizmu z moczem. Zwiększone wytwarzanie erytropoetyny trwa tak długo, jak długo trwa niedotlenienie. Gdy ciśnienie tlenu we krwi wzrasta do wartości prawidłowych, wytwarzanie erytropoetyny spada. Jeśli nerki są uszkodzone i nie są w stanie wyprodukować odpowiedniej ilości erytropoetyny albo jeśli szpik nie odpowiada prawidłowo na stymulację (może tak być w chorobach szpiku kostnego), niedokrwistość może się pogłębiać.

Niektóre łagodne i złośliwe nowotwory nerek, a czasem także inne nowotwory mogą produkować nadmiar erytropoetyny. Powoduje to nadmierną stymulację szpiku kostnego i zwiększoną produkcję krwinek czerwonych (tzw. policytemię), co może prowadzić do zwiększenia objętości i lepkości krwi oraz do nadciśnienia tętniczego, zakrzepicy, zawału serca, wylewu. Nadkrwistość może być spowodowana także zmienioną czynnością szpiku kostnego, ale zdarza się to rzadziej.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Erytropoetyna nie jest oznaczana rutynowo. Badanie może być pomocne w różnicowaniu przyczyn niedokrwistości (anemii). Pozwala również stwierdzić, czy ilość erytropoetyny wytwarzanej przez organizm jest odpowiednia do ciężkości niedokrwistości. Zwykle erytropoetynę oznacza się u pacjenta, który ma nieprawidłowe wyniki morfologii krwi, szczególnie erytrocytów, hemoglobiny i hematokrytu. Te badania służą do rozpoznania niedokrwistości i określenia jej ciężkości oraz dają pewną informację na temat przyczyn niedokrwistości. Oznaczenie erytropoetyny pomaga stwierdzić, czy niedobór erytropoetyny jest przyczyną niedokrwistości lub powodem jej nasilenia.

U pacjentów z przewlekłą chorobą nerek erytropoetynę można oznaczać okresowo, w celu oceny zdolności nerek do wytwarzania tego hormonu. Badanie erytropoetyny nie służy natomiast do monitorowania niedokrwistości, do tego celu wykorzystuje się oznaczenia liczby erytrocytów, stężenia hemoglobiny, hematokrytu i liczby retikulocytów (niedojrzałych erytrocytów obecnych we krwi, ich liczba jest wskaźnikiem funkcji szpiku kostnego).

Rzadziej oznaczenie erytropoetyny wykonuje się w przypadku policytemii (zbyt dużej liczby erytrocytów), aby sprawdzić, czy powodem jest nadmierna produkcja erytropoetyny.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Lekarz może zlecić badanie erytropoetyny u pacjenta z niedokrwistością, która najprawdopodobniej nie jest spowodowana niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, hemolizą (niszczeniem erytrocytów) ani utratą krwi (np. krwawieniem z przewodu pokarmowego). Badanie może być wskazane w sytuacji, gdy pacjent ma obniżoną liczbę erytrocytów, hemoglobinę i hematokryt, a poziom retikulocytów pozostaje w normie lub jest obniżony (co oznacza, że szpik kostny nie odpowiada na niedokrwistość zwiększoną produkcją erytrocytów). Oznaczenie erytropoetyny zleca się, kiedy trzeba zróżnicować tzw. supresję szpiku kostnego od niedoboru erytropoetyny.

U pacjentów z przewlekłą chorobą nerek oznaczenie erytropoetyny zleca się każdorazowo, kiedy istnieje przypuszczenie, że choroba upośledza jej produkcję.

U pacjentów ze zwiększoną liczbą erytrocytów oznaczenie erytropoetyny można zlecić obok innych badań w celu wyjaśnienia przyczyny policytemii.

Co oznacza wynik?

Jeśli u pacjenta z niedokrwistością stężenie erytropoetyny jest podwyższone, a nie dochodzi do wzmożonej produkcji nowych erytrocytów, wtedy prawdopodobną przyczyną niedokrwistości jest upośledzona funkcja szpiku kostnego. Jeśli u pacjenta z niedokrwistością stężenie erytropoetyny nie jest podwyższone, prawdopodobnie nerki nie wytwarzają wystarczającej ilości hormonu.

Jeśli u pacjenta z policytemią (nadmiarem erytrocytów) stężenie erytropoetyny jest podwyższone, najprawdopodobniej przyczyną jest nadmierna produkcja erytropoetyny przez nerki albo inną tkankę. Jeśli u pacjenta z policytemią stężenie erytropoetyny nie jest podwyższone jest ona raczej niezależna od tego hormonu.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Jeśli powodem niedokrwistości jest niedobór witaminy B12, kwasu foliowego lub żelaza, niedokrwistość może trwać mimo zwiększonej produkcji erytropoetyny. W takich przypadkach erytrocyty mogą mieć nieprawidłową wielkość, kształt i/lub zawartość hemoglobiny. U pacjentów, którzy mają nieprawidłową budowę hemoglobiny (np. chorych na talasemię) albo upośledzoną funkcję szpiku, zwiększona produkcja erytropoetyny może nie wystarczyć do ustąpienia niedokrwistości.

Syntetyczna erytropoetyna (rekombinowana ludzka erytropoetyna, rh-EPO) jest stosowana u pacjentów z niedokrwistością spowodowaną przewlekłą chorobą nerek albo supresją szpiku kostnego (np. po radio - lub chemioterapii nowotworów) jako lek zwiększający produkcję czerwonych krwinek. Lek ten jest podawany dożylnie lub podskórnie i jest drogi, a stymulacja szpiku po podaniu dawki leku trwa tylko kilka godzin. Mimo to leczenie rekombinowaną erytropoetyną pozwala uniknąć transfuzji krwi i poprawia jakość życia wielu pacjentom. Aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego (PTN) dotyczące stosowania leków stymulujących erytropoezę w leczeniu niedokrwistości u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek i biorców nerek można znaleźć na stronie PTN.

Rekombinowana erytropoetyna niestety jest również używana przez niektórych sportowców jako forma dopingu. Chcą oni poprawić zdolność krwi do transportowania tlenu przez zwiększenie liczby czerwonych krwinek. Takie użycie erytropoetyny jest niebezpieczne, bo może powodować nadciśnienie oraz nadmierną lepkość i gęstość krwi. Użycie erytropoetyny zostało zabronione przez większość organizacji sportowych, również przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Federacji Lekkoatletycznych (IAAF). W ramach olimpijskiej kontroli antydopingowej bada się m.in. stężenie erytropoetyny..

Pytania i odpowiedzi

1. Czy można przywrócić prawidłową produkcję erytropoetyny w nerkach?

Jeśli niedobór erytropoetyny jest związany z chorobą nerek, którą można wyleczyć, produkcja erytropoetyny unormuje się po wyzdrowieniu. Jednak w większości przypadków niedobór erytropoetyny jest spowodowany przewlekłą chorobą nerek i wtedy nie można odwrócić tej sytuacji. Tacy pacjenci powinni być odpowiednio leczeni, aby zminimalizować ciężkość i skutki niedokrwistości. Mogą być leczeni rekombinowaną erytropoetyną.

2. Dlaczego nie oznacza się stężenia erytropoetyny w celu oceny leczenia rekombinowaną erytropoetyną?

W takiej sytuacji nie oznacza się erytropoetyny, ponieważ ważny jest efekt, jaki leczenie wywiera na szpik kostny (w postaci zwiększenia produkcji erytrocytów, co da wzrost liczby erytrocytów, retikulocytów i stężenia hemoglobiny), a nie samo stężenie erytropoetyny. Dawki erytropoetyny stosowane u różnych pacjentów są różne zależnie od choroby pacjenta i odpowiedzi szpiku kostnego na leczenie.

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu

Linki do polskich stron:
Niedokrwistość i przewlekła choroba nerek
Poradnik Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego

Linki do stron obcojęzycznych:
American Society of Hematology: Anemia
American Society of Hematology: The Story of Erythropoietin
National Kidney Foundation: Anemia and Chronic Kidney Disease
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Anemia in Kidney Disease

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Erytropoetyna

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021