W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w diagnostyce wzmożonego krwawienia lub nieprawidłowego powstawania skrzepu (epizod zakrzepowy), szczególnie w celu oceny stężenia i czynności fibrynogenu, jak również w celu wykrycia zanieczyszczenia próbki heparyną.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w przypadku wystąpienia krwawienia lub epizodów zakrzepowych, jak również poronień nawykowych; w przypadku przedłużonego czasu protrombinowego (PT) lub czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT), szczególnie w kontekście nieprawidłowego stężenia lub czynności fibrynogenu; w przypadku podejrzenia kontaminacji próbki krwi heparyną.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Trombina jest enzymem obecnym we krwi, przekształcającym fibrynogen (czynnik krzepnięcia) w fibrynę, niezbędną w procesie tworzenia skrzepów i zatrzymania krwawienia.
Kiedy na skutek przerwania ciągłości skóry dochodzi do krwawienia, organizm rozpoczyna proces tworzenia skrzepu, co ma na celu zatamowanie krwawienia. Płytki krwi – niewielkie fragmenty komórek, przylegają do miejsca zranienia i sklejają się ze sobą w procesie adhezji, aktywacji i agregacji. W tym samym czasie rozpoczyna się kaskada krzepnięcia i dochodzi do aktywacji białek takich jak fibrynogen, czyli czynników krzepnięcia. Następnie pod wpływem trombiny fibrynogen zostaje przekształcony w rozpuszczalne nici, fibryny. Włókna fibrynowe łączą się tworząc sieć, która przykleja się do rany i wiąże aktywne płytki krwi. W ten sposób powstaje stabilny skrzep, który zapobiega dalszemu krwawieniu i pozostaje na miejscu zranienia do czasu zagojenia.
Do powstania skrzepu niezbędna jest odpowiednia liczba prawidłowych płytek krwi i czynników krzepnięcia. Jeżeli czynniki lub płytki są dysfunkcyjne lub jest ich zbyt mało, może to prowadzić do krwawienia i/lub nieprawidłowego krzepnięcia krwi (zakrzepica).
Czas trombinowy pozwala ocenić końcowy etap procesu hemostazy, w którym rozpuszczalny fibrynogen zmienia się we włókna fibrynowe. Mierzy czas niezbędny do powstania skrzepu po dodaniu standardowej ilości trombiny do osocza. Zależy od stężenia i/lub czynności fibrynogenu i obecności inhibitorów (np. heparyny, produktów rozpadu fibrynogenu/ fibryny, bezpośredniego inhibitora trombiny). Po dodaniu trombiny do badanej próbki czas trombinowy pomija pozostałe czynniki krzepnięcia i koncentruje się na przemianie fibrynogenu.
Obecne testy krzepliwości oparte są na tym, co się dzieje w sztucznych warunkach stworzonych na potrzeby testu (in vitro), więc nie zawsze dokładnie odzwierciedlają to, co naprawdę zachodzi w organizmie (in vivo). Mimo to istnieją liczne testy laboratoryjne pozwalające poddać ocenie poszczególne składniki układu hemostazy. (zostało to wyjaśnione w artykule dotyczącym kaskady krzepnięcia).
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie czasu trombinowego można wykonać w ramach rozpoznania zaburzeń krzepnięcia lub epizodów zakrzepowych, szczególnie w celu oceny stężenia i czynności fibrynogenu.
Badanie czynnościowe fibrynogenu na bazie powstawania skrzepu jest obecnie wykonywane rutynowo w laboratoriach klinicznych i w dużej mierze zastąpiło konieczność pomiaru czasu trombinowego.
Badanie to charakteryzuje się bardzo dużą wrażliwością na heparynę. Z tego powodu było w przeszłości wykonywane w ramach monitorowania leczenia heparyną niefrakcjonowaną i wykrywania kontaminacji próbek krwi heparyną. Wprawdzie czasami nadal wykonuje się je w tym celu, jednak w znacznej mierze zostało zastąpione przez inne testy i procedury neutralizacji heparyny.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie czasu trombinowego wykonuje się jako niezależne badanie lub też w połączeniu z innymi testami w przypadku występowania epizodów krwotocznych lub zakrzepowych, poronień nawykowych, jak również u pacjentów z wydłużonym wynikiem podstawowych testów koagulologicznych takich jak czas protrombinowy (PT) lub czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT).
Test zleca się również w przypadku podejrzenia choroby związanej z obniżeniem stężenia lub dysfunkcją fibrynogenu. Jednak, jak napisano powyżej, badanie czynnościowe fibrynogenu w znacznej mierze zastąpiło oznaczenie czasu trombinowego.
Oznaczenie czasu trombinowego zleca się czasami, lecz coraz rzadziej, w przypadku podejrzenia kontaminacji próbki heparyną. Obecnie czas trombinowy w wersji odpowiednio zmodyfikowanej (dTT) jest wykorzystywany do monitorowania skuteczności leczenia bezpośrednimi doustnymi antykoagulantami nowej generacji (DOAC), takimi jak dabigatran.
Co oznacza wynik?
Istotnie wydłużony czas protrombinowy jest zazwyczaj spowodowany zanieczyszczeniem próbki krwi przez heparynę będącą środkiem przeciwkrzepliwym, bezpośrednie inhibitory trombiny (takie jak dabigatran), a czasami przez substancje heparynopodobne oraz inhibitory (np. produkty rozpadu fibrynogenu/ fibryny). Taka sytuacja może wystąpić u osób leczonych heparyną i/lub jeżeli heparyna stosowana jest do okresowego przepłukiwania cewników naczyniowych jako środek zapobiegający powstawaniu skrzepów.
Przedłużony czas trombinowy może wskazywać na obniżony poziom fibrynogenu lub jego brak i/lub na jego dysfunkcję. Również stany kliniczne takie jak rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC), nieprawidłowa fibrynoliza, końcowe stadium chorób wątroby i niedożywienie mogą upośledzać powstawanie fibryny i prowadzić do wydłużenia czasu trombinowego.
Jeżeli czas trombinowy jest prawidłowy, konieczne może być wykonanie dalszych testów, takich jak aktywność fibrynogenu (badanie powszechnie wykonywane w laboratoriach), antygen fibrynogenu oraz badania czynnościowe wątroby.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
U znacznej części osób z niedoborem lub dysfunkcją fibrynogenu nie występują objawy lub są one bardzo łagodne, a do ich rozpoznania dochodzi przy okazji wykonywania innych testów lub wystąpienia nieoczekiwanego albo przedłużającego się krwawienia po zabiegu operacyjnym albo urazie.
Fibrynogen jest jednym z wielu czynników krwi zwanych białkami ostrej fazy. Poziom fibrynogenu oraz innych białek ostrej fazy we krwi gwałtownie rośnie w wyniku wystąpienia ostrego stanu zapalnego lub uszkodzenia tkanek.
U osób z dziedziczną dysfunkcją, niedoborem lub brakiem fibrynogenu wykonuje się czasami molekularne badania genetyczne mające na celu wykrycie mutacji genetycznej odpowiadającej za ten stan. Takie badanie można również wykonać u członków rodziny chorego. Uważa się, że niektóre przypadki poronień nawykowych są związane z nieprawidłowym krzepnięciem w naczyniach krwionośnych łożyska.
Pytania i odpowiedzi
Czy oznaczenie czasu trombinowego można wykonać w przychodni?
Wszystkie badania laboratoryjne zaburzeń krzepnięcia, z wyjątkiem PT, w tym również czas trombinowy, wymagają specjalistycznego sprzętu i odczynników, więc są wykonywane w laboratorium.
Czy można nie zdawać sobie sprawy z niedoboru lub dysfunkcji fibrynogenu w organizmie?
Tak. U wielu osób proces krzepnięcia zachodzi prawidłowo nawet, jeżeli stężenie fibrynogenu i/lub jego aktywność są obniżone. Pacjent często dowiaduje się o zaburzeniach podczas wykonywania badań przed zabiegiem operacyjnym lub w przypadku przedłużającego się krwawienia po zabiegu, albo urazie.
Czy istnieją sposoby leczenia obniżonego poziomu lub dysfunkcji fibrynogenu?
W większości przypadków leczenie nie jest konieczne, lecz osobom, u których dochodzi do krwotoków można podać preparaty zastępcze bogate w fibrynogen, takie jak krioprecypitat lub świeżo mrożone osocze, co pozwala na krótkoterminowe zastąpienie fibrynogenu. U osób z nawracającymi zaburzeniami krzepnięcia może zachodzić konieczność leczenia środkami przeciwkrzepliwymi, takimi jak warfaryna (kumaryna) lub heparyna.
Czym jest czas reptylazowy (RT) i w jakim celu jest oznaczany?
Jeżeli przypuszcza się, że przyczyną wydłużonego czasu trombinowego jest heparyna, można potwierdzić jej obecność wykonując oznaczenie heparyny lub pomiar czasu reptylazowego (RT) lub batroksobinowego (BtT). Czas reptylazowy to czas niezbędny do powstania skrzepu po dodaniu reptylazy do osocza. Wraz z jego pomiarem można oznaczyć czas trombinowy w celu ustalenia przyczyny przedłużonego czasu krzepnięcia. Ponieważ obecność heparyny ma wpływ tylko na czas trombinowy, a nie reptylazowy (batroksobinowy), wydłużenie obydwóch tych parametrów wskazuje na obniżony poziom fibrynogenu i/lub upośledzenie jego czynności. Jeżeli czas trombinowy jest prawidłowy, a czas reptylazowy nie, prawdopodobną przyczyną jest kontaminacja heparyną lub obecność substancji interferującej. Test czynnościowy fibrynogenu oparty na tworzeniu skrzepu jest obecnie rutynowo wykonywany w laboratoriach klinicznych i w znacznej mierze zastąpił konieczność oznaczania czasu trombinowego i reptylazowego w celu oceny fibrynogenu.
Czy oznaczanie czasu trombinowego można wykorzystać jako sposób monitorowania terapii dabigatranem?
Dabigatran, bezpośredni inhibitor trombiny, jest jednym z niedawno zatwierdzonych doustnych środków przeciwkrzepliwych. Nie jest wymagane rutynowe monitorowanie leczenia tą substancją, jednak może ono być konieczne w określonych stanach klinicznych. Popiera się pomiar czasu trombinowego lub zmodyfikowanego czasu trombinowego w rozcieńczonym osoczu (dTT) w monitorowaniu leczenia dabigatranem (bezpośrednim inhibitorem trombiny, podawanym doustnie). Oznaczenie to nie weszło jeszcze w zakres standardowych praktyk, nie mniej jednak wykonywane jest w laboratoriach klinicznych. Zamiast tego dla celów monitorowania można wykorzystać bezpośrednie oznaczenie poziomu dabigatranu.
Źródła
Na tej stronie:
Testy:
Choroby:
Na stronach obcojęzycznych
American Society of Hematology: Blood Basics
National Hemophilia Foundation: What is a Bleeding Disorder?
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Congenital fibrinogen deficiency
MedlinePlus Drug Information: Heparin Injection
