Brak dowodów na wprowadzenie powszechnych badań przesiewowych w celu oceny występowania niedoboru witaminy D

19.2.2021

Amerykańska organizacja zajmująca się promocją działań prewencyjnych w ochronie zdrowia (U.S. Preventive Services Task Force - USPSTF) w swoim najnowszym oświadczeniu powstrzymała się od wydania opinii za lub przeciw badaniom przesiewowym w kierunku oceny występowania niedoboru witaminy D w ogólnej populacji.

Projekt rekomendacji grupy ekspertów z 22 września 2020 roku potwierdza stanowisko z 2014 roku: obecne badania nie dostarczają wystarczających dowodów, aby ocenić, czy wykonywanie testów przesiewowych pod kątem niedoboru witaminy D u bezobjawowych osób dorosłych niosłoby za sobą określone korzyści. Ze względu na brak dowodów, USPSTF powstrzymała się od wydania opinii za lub przeciw badaniom przesiewowym. Najnowszy projekt zalecenia nie dotyczy osób, u których występują czynniki ryzyka niedoboru i/lub schorzenia wymagające suplementacji witaminy D. Do grup podwyższonego ryzyka niedoboru witaminy D należą osoby starsze, otyłe lub o niewystarczającej ekspozycji na światło słoneczne, osoby o ciemnej karnacji oraz chorzy długotrwale przyjmujący niektóre leki (np. fenytoinę, prednizon, statyny).

Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach. Odgrywa ważną rolę dla wzrostu i prawidłowego metabolizmu tkanki kostnej. Jest ona wytwarzana w skórze podczas ekspozycji na światło słoneczne, a także pozyskiwana z diety i przez stosowanie suplementów.

Według analizy danych z lat 2011-2014 National Health and Nutrition Examination Survey, u większości osób  w populacji Stanów Zjednoczonych poziom witaminy D jest prawidłowy, u 18% występuje niedobór (poziom od 30 do 49 nmol/l lub 12 do 19,6 ng/ml), a u około 5% populacji  istnieje ryzyko znacznego niedoboru (poziom poniżej 30 nmol/l lub 12 ng/ml), który wiąże się z występowaniem osteoporozy, zwiększonym ryzykiem upadków i złamań kości.

Lekarze często zlecają oznaczenie witaminy D. Wprawdzie metodami  laboratoryjnymi  można oznaczyć   różne formy witaminy D we krwi, jednak do oceny jej statusu zwykle oznacza się stężenie całkowitej 25-hydroksywitaminy D. Jednak według USPSTF dokładne oznaczenie 25-hydroksywitaminy D niesie za sobą określone trudności. Wyniki mogą się różnić w zależności od zastosowanej metody oznaczenia , jak również pomiędzy laboratoriami stosującymi tę samą metodę. Ponadto nie ma wystarczających dowodów na to, czy badania przesiewowe i leczenie bezobjawowego niskiego stężenia 25-hydroksywitaminy D mogą poprawić ogólny stan zdrowia . Według USPSTF zapotrzebowanie na witaminę D różni się osobniczo  zatem trudno ustalić jej poziom optymalny dla wszystkich a tym samym jednakowy poziom, który można uznać za zbyt niski.

Projekt zalecenia ostrzega, że badania przesiewowe mogą nieprawidłowo klasyfikować osoby

z niedoborem witaminy D ze względu na niepewność progu definiującego niedobór oraz różnorodność dostępnych testów. Błędna klasyfikacja może spowodować zbędne podjęcie leczenia u osób z prawidłowym poziomem witaminy D lub pominięcie osób, które potrzebują suplementacji.

"W oparciu o nasze badania, USPSTF ustaliła, że nie ma wystarczających dowodów, aby wypowiedzieć się za lub przeciw badaniu przesiewowemu w kierunku niedoboru witaminy D u bezobjawowych osób dorosłych” powiedział członek USPSTF dr Michael Silverstein. "Potrzebujemy więcej badań, aby ustalić, jaki poziom witaminy D jest niezbędny  dla zachowania zdrowia, a jaki poziom jest zbyt niski i może mieć negatywny wpływ na organizm.”

"Kiedy będziemy wiedzieć, jaki poziom witaminy D jest niezbędny dla zdrowia organizmu, lub jeżeli dostępne będą bardziej wiarygodne  testy, wskazane będą dalsze prace nad tym, czy badania przesiewowe mogą pomóc w zapobieganiu negatywnym skutkom, takim jak złamania kości, choroby nowotworowe czy choroby serca" dodał członek USPSTF dr John Wong.

Obecnie żadna organizacja opieki zdrowotnej nie zaleca populacyjnych badań przesiewowych w kierunku oceny niedoboru witaminy D. Amerykańskie Towarzystwo Patologii Klinicznej (ASCP) wyraźnie odradza takie badania, natomiast Towarzystwo Endokrynologiczne nie zaleca ich wykonywania u osób spoza grup ryzyka. ASCP i program Choosing Wisely zalecają, aby osoba zaniepokojona niskim poziomem witaminy D omówiła czynniki ryzyka z lekarzem.

Oznaczenie witaminy D zleca się u osób cierpiących na osteoporozę lub z chorobami upośledzającymi zdolność organizmu do wchłaniania  i wykorzystania witaminy D, takimi jak zapalenie trzustki, nieswoiste zapalenie jelit, celiakia, choroby nerek lub choroby wątroby. Podstawą do wykonania badania mogą być również schorzenia zaburzające wchłanianie tłuszczu, takie jak mukowiscydoza.

Jeżeli u pacjenta zachodzi konieczność powtarzania oznaczeń witaminy D, ASCP i Choosing Wisely zalecają, aby badanie za każdym razem było wykonane tą samą  metodą i w tym samym laboratorium.

Materiały powiązane:

Testy: Witamina D

Na innych stronach:

NIH Office of Dietary Supplements: Vitamin D Fact Sheet for Consumers