Badanie immunochemiczne kału (ang. fecal immunochemical test - FIT) ma na celu wykrycie krwi utajonej w kale. Zazwyczaj wykonuje się je w celach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, lecz może ono również wykryć krwawienie z przewodu pokarmowego spowodowane innymi stanami klinicznymi. Do wykonania testu wykorzystuje się próbkę kału pobraną w domu. Wprawdzie FIT daje bardziej wiarygodne wyniki niż inne badania, jednak samodzielnie nie stanowi rozpoznania żadnego schorzenia. W przypadku uzyskania nieprawidłowych wyników mogą być potrzebne bardziej specjalistyczne badania.

O teście

Cel testu

Podstawowym celem wykonania testu FIT jest pomoc we wczesnym wykryciu raka jelita grubego lub polipów będących stanem przedrakowym. Polip jelita grubego to niewielka masa komórek. Większość polipów ma postać łagodną, jednak niektóre, mogą przybrać postać złośliwą, jeżeli nie zostaną odpowiednio wcześnie usunięte.

Zarówno rak jak i polipy jelita grubego uwalniają śladowe ilości krwi, która jest wydalana z kałem. Mikroskopijna ilość krwi w kale może być jednym z pierwszych objawów raka jelita grubego. Wczesne rozpoznanie choroby ułatwia leczenie.

FIT wykorzystuje się jako badanie przesiewowe, co oznacza, że służy ono poszukiwaniu raka lub polipów u osób bezobjawowych. Badania FIT nie wykonuje się u chorych, u których stwierdzono już raka jelita grubego.

Obecność krwi w kale może też być spowodowana innymi czynnikami niż polipy i nowotwory, takimi jak hemoroidy i wrzody. FIT pozwala jedynie stwierdzić, czy w kale występuje krew, lecz nie określa źródła ani przyczyn jej obecności. W tym celu lub w przypadku występowania też innych objawów konieczne mogą być bardziej specjalistyczne lub inwazyjne badania.

Co się oznacza?

FIT umożliwia pomiar poziomu hemoglobiny, czyli białka znajdującego się w krwinkach czerwonych.

W celu sprawdzenia obecności hemoglobiny, próbkę kału łączy się z płynem, a następnie umieszcza w aparacie lub pojemniku zawierającym przeciwciała, czyli typ białek, które łączą się z hemoglobiną. Na tej podstawie aparat wskazuje czy jest ona obecna w próbce.

FIT nie wykrywa częściowo strawionej hemoglobiny pochodzącej z górnego odcinka przewodu pokarmowego, lecz tylko hemoglobinę nieuszkodzoną. Ponadto FIT umożliwia pomiar tylko hemoglobiny ludzkiej, więc hemoglobina występująca w niektórych produktach spożywczych nie ma wpływu na jego wynik.

‍

Wykonanie immunochemicznego badania kału

Jak wykonać badanie?

Badanie FIT zleca lekarz, lecz zestawy testowe można również kupić bez recepty w aptece, online lub bezpośrednio od producenta.

Badanie FIT wymaga samodzielnego pobrania próbki kału, co zazwyczaj wykonuje się w warunkach domowych. W zależności od marki zestawu, próbkę następnie oddaje się do przychodni lub wysyła bezpośrednio do laboratorium. Niektóre testy  umożliwiają samodzielne wykonanie analizy w domu.  

Czy badanie można wykonać w warunkach domowych?

Próbki kału do badania immunochemicznego zazwyczaj pobiera się w domu. Zestawy testowe zazwyczaj przekazuje lekarz lub technik laboratoryjny, ale można je również kupić bez recepty.

Obecnie na rynku dostępnych jest ponad 30 różnych zestawów FIT do bezpośredniego zakupu bez recepty, które zostały dopuszczone lub zatwierdzone do użytku przez Agencję ds. Żywności i Leków. Niektóre z nich wymagają wysłania próbki do laboratorium w celu analizy, podczas gdy inne pozwalają uzyskać wynik w ciągu kilku minut.

W przypadku dodatniego wyniku badania zestawem FIT dostępnym bez recepty, należy omówić z lekarzem kolejne kroki związane z leczeniem.

Ile kosztuje badanie?

Koszt FIT zależy od tego, czy pacjent ma ubezpieczenie medyczne oraz jaki jest jego zakres. W niektórych przypadkach ubezpieczenie pokrywa całość, lecz czasami pacjent musi ponieść dodatkowe koszty. Dobrze wyjaśnić tę sprawę z lekarzem i ubezpieczycielem.

Cena zestawów FIT dostępnych bez recepty może wahać się od 40 do ponad 400 zł. Chory może zapytać swojego ubezpieczyciela, czy oferuje on zwrot kosztów zestawu FIT dostępnego bez recepty. Niektóre plany ubezpieczeniowe pokrywają koszty tylko jeżeli test został zlecony przez pracownika ochrony zdrowia.

‍

Wykonanie testu FIT

Badanie FIT wykonuje się w próbce kału, którą pobiera się do specjalnego kubeczka za pomocą małej szczoteczki lub patyczka. Próbkę można pobrać w warunkach domowych. W zależności od rodzaju testu, badanie wykonuje się samodzielnie lub wysyła się ją do przychodni albo laboratorium.

Przed testem

FIT to prosty test, który nie wymaga żadnego istotnego przygotowania, sedacji ani rekonwalescencji.

Ponieważ FIT nie wykrywa hemoglobiny obecnej w spożywanych pokarmach, przed badaniem nie trzeba zachowywać specjalnej diety. Leki nie zmieniają wyników badań i w większości przypadków nie jest konieczne ograniczanie ich stosowania, o ile lekarz nie zaleci inaczej.

Podczas testu

Zestaw do badania zawiera szczegółowe instrukcje. Metoda pobierania próbki zależy od marki testu, jednak w większości procedura jest podobna:

1. Przed użyciem należy spuścić wodę w toalecie.

2. Po wypróżnieniu do pojemnika, należy umieścić zużyty papier toaletowy w woreczku na odpady zawartym w zestawie.

3. Pobrać próbkę kału zgodnie z instrukcją, przy pomocy patyczka lub szczoteczki.

4. Umieścić patyczek lub szczoteczkę w butelce na próbkę.

5. Wysłać butelkę tego samego dnia, w którym została pobrana próbka.

Cały proces zazwyczaj trwa nie dłużej niż kilka minut. Niektóre osoby mogą czuć się niekomfortowo podczas pobierania próbki, nie wiąże się to z bólem ani ryzykiem.

Po wykonaniu testu

Po wykonaniu testu nie jest konieczny odpoczynek i można natychmiast powrócić do normalnych czynności.

Większość zestawów FIT wymaga wysłania próbki do przychodni lub laboratorium. Ważne jest, aby próbkę wysłać w ciągu jednego dnia od pobrania. Kilkudniowa zwłoka może negatywnie wpłynąć na skuteczność testu.

Jeśli zestaw służy do samodzielnego wykonania oznaczenia w domu, należy postępować zgodnie z załączoną instrukcją.

‍

Wyniki badania immunochemicznego kału

Wyniki testów

W zależności od marki testu FIT i miejsca jego uzyskania wyniki badań podaje się na kilka sposobów.

W przypadku analizy dokonywanej w laboratorium wyniki są zazwyczaj dostępne w ciągu jednego do pięciu dni. Laboratorium przesyła je bezpośrednio do lekarza, który następnie omawia je z pacjentem, ale są one również dostępne za pośrednictwem elektronicznego konta pacjenta.

Wyniki testu wykonanego przy użyciu zestawu dostępnego bez recepty i przesłanego pocztą do laboratorium są zwykle dostarczane za pośrednictwem serwisu internetowego lub aplikacji na smartfony.

W przypadku szybkich testów wynik wyświetla się w okienku zestawu testowego w ciągu  pięciu minut.

Interpretacja wyników

Większość wyników nie jest podawana w formie liczbowej, lecz jako dodatni, ujemny lub nieważny.

Dodatni, czyli nieprawidłowy, wynik testu oznacza, że w próbce znajduje się krew. Nie zawsze świadczy ona o raku jelita grubego i może być objawem innych, nienowotworowych stanów chorobowych. Należy skonsultować się z lekarzem, który może zlecić kolonoskopię lub inne badania w celu oceny stanu okrężnicy i odbytnicy.

Ujemny wynik testu oznacza, że w próbce nie wykryto krwi, co jest stanem prawidłowym.  Jednak nie wyklucza to raka jelita grubego ani polipów, ponieważ nie wszystkie z tych zmian powodują krwawienie.

Nieważny wynik oznacza, że test nie zadziałał prawidłowo. Należy wtedy wykonać nowy test. Ważne, aby dokładnie zapoznać się ze wszystkimi dołączonymi instrukcjami.

Używając dostępnego bez recepty szybkiego testu FIT należy dokładnie przeczytać wytyczne producenta dotyczące interpretacji wyników. Na wynik dodatni, ujemny lub nieważny w tych zestawach wskazuje obecność lub brak linii na wyświetlaczu urządzenia testowego.

‍

Badania powiązane

Czym się różni badanie FIT od testu gwajakolowego na obecność krwi utajonej w kale (gFOBT)?

Zarówno test FIT, jak i gFOBT ma na celu wykrycie obecności hemoglobiny w kale w ramach badania przesiewowego w kierunku raka jelita grubego. Jednak gFOBT wykorzystuje inną chemiczną metodę detekcji. W przeciwieństwie do FIT, hemoglobina znajdująca się w produktach spożywczych i niektórych lekach wpływa na test gFOBT. Dlatego ważne jest, aby ograniczyć niektóre pokarmy i leki na kilka dni przed badaniem. Oprócz tego do testu gFOBT należy pobrać kilka próbek.

Czym różni się badanie FIT od FIT-DNA?

Oprócz hemoglobiny test FIT-DNA umożliwia poszukiwanie zmian w obrębie DNA w komórkach jelita grubego naturalnie wydalanych z kałem.  FIT-DNA wymaga wysłania całego stolca do laboratorium.

‍

‍

Powiązane:

Rak jelita grubego

‍

Źródła:

A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Cologuard. Updated January 8, 2019. Accessed July 1, 2021. https://medlineplus.gov/ency/article/007747.htm

A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Fecal immunochemical test (FIT). Updated July 13, 2019. Accessed June 30, 2021. https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000704.htm

A.D.A.M. Medical Encyclopedia. Stool guaiac test. Updated January 15, 2020. Accessed July 10, 2021. https://medlineplus.gov/ency/article/003393.htm

American Cancer Society. Colorectal cancer screening tests. Updated June 29, 2020. Accessed July 12, 2021. https://www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/screening-tests-used.html

Centers for Disease Control and Prevention. Colorectal cancer screening tests. Updated February 8, 2021. Accessed June 30, 2021. https://www.cdc.gov/cancer/colorectal/basic_info/screening/tests.htm

Doubeni C. Tests for screening for colorectal cancer. In: Elmore JG, eds. UpToDate. Updated March 18, 2020. Accessed June 30, 2021. https://www.uptodate.com/contents/tests-for-screening-for-colorectal-cancer

National Cancer Institute. Colorectal cancer screening (PDQ®)–Patient version. Updated April 8, 2021. Accessed July 1, 2021. https://www.cancer.gov/types/colorectal/patient/colorectal-screening-pdq

National Cancer Institute. Colorectal Cancer Screening (PDQ®)–Health Professional Version. Updated June 30, 2021. Accessed July 1, 2021. https://www.cancer.gov/types/colorectal/hp/colorectal-screening-pdq

National Cancer Institute. Dictionary of cancer terms: Fecal immunochemical test. Date unknown. Accessed July 1, 2021. https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/fecal-immunochemical-test

National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Definition & facts for colon polyps. Updated July 2017. Accessed July 12, 2021. https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/colon-polyps/definition-facts

National Cancer Institute. Tests to detect colorectal cancer and polyps. Updated January 27, 2020. Accessed June 30, 2021. https://www.cancer.gov/types/colorectal/screening-fact-sheet

Robertson DJ, Lee JK, Boland CR, et al. Recommendations on fecal immunochemical testing to screen for colorectal neoplasia: A consensus statement by the US Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer. Gastroenterology. 2017;152(5):1217-1237.e3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27769517/

U.S. Food and Drug Administration. OTC – over the counter. Date unknown. Accessed June 30, 2021. https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfIVD/Search.cfm

U.S. Centers for Medicare & Medicaid Services. Preventive care benefits for adults. Date unknown. Accessed June 30, 2021. https://www.healthcare.gov/preventive-care-adults/

‍

‍