W skrócie
Oznaczenie przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 ma na celu wykrycie przebytego zakażenia wirusem, który powoduje COVID-19.
Przeciwciała oznacza się w próbce krwi, co nosi również nazwę oznaczenia serologicznego. Można je wykonać w laboratorium lub w miejscu opieki nad pacjentem. Oznaczenie wykonuje się u pacjentów z przewlekłymi lub późnymi powikłaniami. Jest ono również stosowane w badaniach nad lepszym zrozumieniem mechanizmu pandemii COVID-19.
Informacje o testach
Cel wykonania testu
Standardowo test na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 wykonuje się w celu stwierdzenia, czy osoba badana przebyła infekcję COVID-19.
Oznaczenia przeciwciał nie wykonuje się w celach przesiewowych w kierunku aktywnego zakażania COVID-19. Najczęstsze zastosowania są następujące:
• Badanie u osób z utrzymującymi się objawami COVID-19: Jeśli objawy COVID-19 utrzymują się przez kilka tygodni, możliwe jest, że aktywnej infekcji nie można już wykryć testem antygenowym ani PCR. W takich przypadkach oznaczenie przeciwciał pomaga potwierdzić przebytą infekcję SARS-CoV-2, co może stanowić wyjaśnienie objawów i świadczyć o obecności COVID-19.
• Badanie u osób z późnymi powikłaniami po COVID-19: Niektóre powikłania po COVID-19 mogą pojawić się kilka tygodni lub miesięcy po zakażeniu koronawirusem. Jeśli zachodzi podejrzenie późnych objawów infekcji, test na przeciwciała może pomóc w ustaleniu, czy osoba badana przeszła COVID-19.
• Badania epidemiologiczne: Testy na obecność przeciwciał mogą dostarczyć przydatnych informacji, które pozwolą lepiej zrozumieć COVID-19. Na przykład testy serologiczne pomagają oszacować liczbę zakażonych osób. Oznaczenie przeciwciał można również wykorzystać w próbie określenia, w jaki sposób przebyta infekcja wpływa na ryzyko rozwoju COVID-19 w przyszłości.
Należy zauważyć, że Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) nie zaleca oznaczania przeciwciał w celu wykazania odporności na COVID-19 lub odpowiedzi organizmu na szczepienie. Takie zastosowanie nie posiada walidacji, więc nie należy wykorzystywać testów do koordynowania ustaleń dotyczących miejsc pracy lub miejsc, w których zamieszkuje wiele osób, takich jak domy opieki lub akademiki, czy też do wyznaczania poziomu podejmowanych środków ostrożności w związku z COVID-19.
Co się oznacza?
Testy serologiczne umożliwiają pomiar poziomu przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 we krwi. Przeciwciała to białka wytwarzane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na patogeny, takie jak wirusy.
Organizm wytwarza przeciwciała swoiste dla SARS-CoV-2. Testy wykrywają przeciwciała znane jako immunoglobuliny, w tym immunoglobuliny klasy IgG, IgM i IgA. Powstają one na różnych etapach zakażenia.
Wprawdzie istnieje możliwość oznaczenia wszystkich trzech rodzajów immunoglobulin, jednak większość testów na obecność przeciwciał koncentruje się na wykrywaniu przeciwciał IgG lub całkowitego poziomu przeciwciał. Przeciwciała typu IgG powstają przez kilka tygodni, lecz mogą utrzymywać się w organizmie przez kilka miesięcy. W rezultacie są postrzegane jako najbardziej wiarygodny wskaźnik przebytej infekcji.
Kiedy należy wykonać test na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2?
Przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2 oznacza się zazwyczaj w określonych okolicznościach. Test zleca się najczęściej, jeżeli u pacjenta występują objawy, które mogą być związane z COVID-19, lecz infekcja miała miejsce kilka tygodni lub miesięcy wcześniej. W takich przypadkach wynik testu mógł być ujemny nawet pomimo aktywnego zakażenia SARS-CoV-2.
Test serologiczny można również wykonać w przypadku udziału w programie badawczym. W takiej sytuacji uczestnik zostaje poinformowany o szczegółach i celu badania naukowego przed wykonaniem testu.
Oznaczenie przeciwciał nie służy do potwierdzenia odporności na COVID-19, ani skuteczności szczepienia. Niewiele wiadomo na temat związku między poziomem przeciwciał a odpornością, dlatego CDC odradza wykonywanie tego badania w takim kontekście.
Podczas przeprowadzania testów serologicznych należy wziąć pod uwagę czas potrzebny do wytworzenia przeciwciał przez układ odpornościowy. Zanim przeciwciała stają się wykrywalne często upływa kilka tygodni, więc zbyt wcześnie wykonany test może nie być dokładny. Wprawdzie u niektórych osób stwierdzono obecność przeciwciał po około ośmiu miesiącach od zakażenia, jednak u innych odporność może być krótsza.
Wybór testu na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2
W jaki sposób poddać się badaniu?
Test na obecność przeciwciał zazwyczaj wykonuje się na zlecenie lekarza. Wymaga on pobrania próbki krwi, zabieg ten przeprowadza się w gabinecie lekarskim, laboratorium lub innej placówce medycznej. Oznaczenie można wykonać bezpośrednio na miejscu za pomocą testów wykonywanych w miejscu opieki nad pacjentem lub wysłać próbkę do laboratorium.
Czy można wykonać test w warunkach domowych?
Możliwości wykonania testu na obecność przeciwciał w warunkach domowych są ograniczone. FDA zatwierdziła test, który polega na pobraniu próbki krwi w domu i wysłaniu jej do laboratorium, lecz jest on dostępny wyłącznie na receptę.
Ile kosztuje test?
Koszt zależy od miejsca pobrania próbki, rodzaju testu (laboratoryjny czy w miejscu opieki nad pacjentem) oraz technologii użytej do oznaczenia.
W jego zakres może wchodzić opłata za pobranie krwi oraz za wizytę lekarską. Jeżeli test został zlecony przez lekarza, jego koszt często pokrywa ubezpieczenie zdrowotne.
Informację o dopłatach, odliczeniach i innych obciążeniach związanych z wykonaniem testu serologicznego na obecność COVID-19 można uzyskać u lekarza i ubezpieczyciela. Jeżeli oznaczenie służy do celów badawczych, należy dowiedzieć się o ewentualne koszty, które trzeba pokryć samodzielnie.
Wykonanie testu na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2
Przeciwciała oznacza się w próbce krwi, którą można pobrać z żyły łokciowej lub opuszki palca. Badanie zazwyczaj wykonuje się w gabinecie lekarskim lub w szpitalu, lecz materiał można pobrać również w warunkach domowych, za pomocą specjalnego zestawu testowego.
Przed wykonaniem testu
Do wykonania testu na obecność przeciwciał nie jest potrzebne specjalne przygotowanie. Pacjent powinien jednak poinformować lekarza, jeżeli doświadczył niedawno objawów COVID-19 lub otrzymał szczepienie przeciwko COVID-19.
Jeżeli próbkę krwi pobiera się przy użyciu zestawu do badań w warunkach domowych, przed rozpoczęciem należy dokładnie zapoznać się z instrukcją, aby prawidłowo wykonać tę czynność i nie dopuścić do zanieczyszczenia materiału.
Podczas testu
Jeżeli do badania pobierana jest krew żylna, na ramieniu zawiązuje się elastyczną opaskę uciskową, a wewnętrzną stronę łokcia przemywa się wacikiem nasączonym płynem odkażającym. Do żyły wprowadza się igłę, pobiera krew do probówki, a następnie usuwa igłę. Cały proces trwa zwykle około minuty niecałe kilka minut. Podczas wsuwania wkłucia i usuwania igły może pojawić się chwilowy ból.
Jeżeli krew pobierana jest z opuszki palca, opuszka zostaje odkażona, a następnie nakłuta bardzo cienką igłą w celu pobrania kropli krwi. Proces trwa niecałą minutę. Nakłucie może wiązać się z chwilowym uczuciem pieczenia.
Po teście
Po pobraniu krwi w miejscu wkłucia zakłada się opatrunek i bandaż. Aby zapobiec krwawieniu, konieczne może być uciskanie przez kilka minut. W miejscu wkłucia może pojawić się zasinienie i wystąpić tkliwość. Do zwykłych czynności można powrócić bezpośrednio po zakończeniu procedury.
Po pobraniu krwi z palca, w razie konieczności można założyć mały opatrunek bandaż. Trwałe objawy niepożądane są rzadkie i zwykle można wrócić do normalnych czynności bezpośrednio po zakończeniu procedury.
Wyniki testów na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2
Otrzymanie wyników
Wiele testów wykonuje się w miejscu opieki nad pacjentem, co oznacza, że analiza próbki odbywa się w placówce, bez konieczności wysyłki do laboratorium. Wykorzystuje się w tym celu szybkie testy, a wynik jest dostępny w ciągu niecałych 30 minut. Jeżeli próbkę wysyła się do laboratorium, wynik otrzymuje się w ciągu kilku dni roboczych.
Wyniki przekazuje lekarz lub inny pracownik opieki zdrowotnej, który przeprowadza szybki test na miejscu. Można również uzyskać je w formie elektronicznej albo listownie.
Interpretacja wyników
Wynik testu zazwyczaj podaje się jako dodatni lub ujemny. Dodatni oznacza, że we krwi znaleziono przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2. Obecne testy zwykle nie wymieniają dokładnej liczby wykrytych swoistych przeciwciał.
Dodatni wynik testu zazwyczaj świadczy o przebytym zakażeniu SARS-CoV-2, lecz może wystąpić również u osoby, która nie chorowała na COVID-19. Taki wynik określa się mianem fałszywie dodatniego. Do takiej sytuacji może dojść, jeżeli przeciwciała przeciwko innemu typowi koronawirusa zostaną określone w teście jako przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2.
Podobnie, ujemny wynik testu nie daje gwarancji, że osoba badana nie przebyła COVID-19. Uważa się, że liczba przeciwciał z czasem spada, a u osób, które przeszły infekcję łagodnie lub bezobjawowo, liczba ta od początku jest mniejsza. Ponadto u niektórych nie powstają tego typu przeciwciała, lecz w odpowiedzi na infekcję nadal wytwarzane są inne komórki odpornościowe. W związku z tym nie należy kierować się ujemnym wynikiem testu na obecność przeciwciał w celu wykluczenia nabytej odporności.
Ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem o tym, jak interpretować wynik badania. Ze względu na możliwość uzyskania wyników fałszywie dodatnich lub fałszywie ujemnych, wyniki interpretuje się w kontekście stanu zdrowia, pacjenta, jego objawów i prawdopodobieństwa wcześniejszego kontaktu z SARS-CoV-2.
Czy wyniki testów są dokładne?
Istnieją różne wersje testów na obecność przeciwciał. Nie wszystkie są równie dokładne, chociaż większość zapewnia wiarygodne wyniki.
Wprawdzie testy w prawidłowy sposób wykrywają obecność przeciwciał, jednak istnieją czynniki, które mogą wpływać na dokładność zarówno oznaczenia, jak i jego interpretacji.
• Reakcje krzyżowe: SARS-CoV-2 jest jednym z rodzajów koronawirusa. Inne wirusy z tej grupy występują powszechnie i możliwe jest, że test błędnie zidentyfikuje przeciwciała przeciwko jednemu z nich jako przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2.
• Czas wykonania testu: Do momentu wytworzenia przeciwciał może upłynąć kilka tygodni, co oznacza, że badanie wykonane zbyt wcześnie po zakażeniu może dać wynik fałszywie ujemny. Ponadto poziom przeciwciał maleje z czasem, więc badanie wykonane zbyt późno może nie potwierdzić przebytej infekcji.
• Szczepienie: Szczepienie przeciwko COVID-19 powoduje, że organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko określonemu elementowi SARS-CoV-2, znanemu jako białko kolca i może być przyczyną uzyskania wyniku dodatniego w testach serologicznych. Obecność przeciwciał przeciwko innym białkom wirusa SARS-CoV-2 może wskazywać na przebytą infekcję, a nie na otrzymane szczepienie, dlatego należy zwrócić uwagę na typ oznaczanych przeciwciał.
• Metoda oznaczenia i platforma analityczna (analizator) : W celu wykrycia przeciwciał stosuje się różne techniki, a ich wybór może wpłynąć na dokładność wyników.
Czy niezbędne jest wykonanie dalszych testów?
Sposób postępowania po wykonaniu oznaczenia przeciwciał będzie się różnić w zależności od przyczyny wykonania testu. Jeśli u pacjenta występują utrzymujące się lub późno rozwijające się objawy COVID-19, można wykonać inne testy, które pomogą monitorować objawy i ogólny stan zdrowia.
Pytania, które można zadać lekarzowi w związku z wynikami badań
Poniższe pytania mogą być pomocne podczas omawiania wyników testu na obecność przeciwciał antygenowego z lekarzem:
• Jaki jest wynik testu?
• Czy wynik oznacza, że pacjent przeszedł zakażenie COVID-19?
• Jaka jest pewność co do prawidłowości wyniku badania?
• Czy w oparciu o wynik zachodzi potrzeba wykonania dalszych testów?
Testy powiązane
Istnieje kilka typów testów wykonywanych w diagnostyce COVID-19. W poniższej tabeli podano kategorie testów i sposób ich wykonania:
Poniżej podano szczegółowe informacje dotyczące różnic pomiędzy testami na obecność przeciwciał i testami PCR/molekularnymi w diagnostyce COVID-19.
Czym się różni test na obecność przeciwciał od testu antygenowego COVID-19?
Oznaczenie przeciwciał zazwyczaj służy stwierdzeniu przebytego zakażenia SARS-CoV-2, natomiast testy antygenowe COVID-19 mają na celu wykrycie infekcji w toku.
Antygeny to białka obecne na powierzchni wirusa podczas wytwarzania przeciwciał przez układ odpornościowy. Można je wykryć wkrótce po zakażeniu, gdy miano wirusa w organizmie jest wysokie, dlatego pozwalają wykryć infekcję w toku.
Ponadto testy antygenowe wykonuje się w wymazie z nosa, a testy na przeciwciała w próbce krwi.
Czym się różni test na obecność przeciwciał od testu PCR i testów molekularnych na obecność COVID-19?
PCR i inne testy molekularne służą do wykrywania aktywnych przypadków COVID-19. Jest to zasadnicza różnica w stosunku do testów na obecność przeciwciał, których zadaniem jest wykrycie przebytego zakażenia SARS-CoV-2. Kolejną różnicą jest rodzaj próbki. Testy na obecność przeciwciał wykonuje się we krwi, a testy PCR w próbkach z dróg oddechowych.
Badania powiązane
• Testy PCR i molekularne na obecność COVID-19
• Testy antygenowe COVID-19
• Testy antygenowe COVID-19 do wykonania w warunkach domowych
• Testy na obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 do wykonania w warunkach domowych
• Metody laboratoryjne
Materiały źródłowe:
- CDC: COVID-19
- National Library of Medicine: COVID-19
- World Health Organization: Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public