Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Co oznacza wynik?
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Testy antygenowe wykonuje się w celu stwierdzenia aktywnego zakażenia wirusem SARS-CoV-2, czyli koronawirusem wywołującym COVID-19. Test umożliwia wykrycie antygenów będących markerami białkowymi znajdującymi się na zewnątrz wirusa SARS-CoV-2.
Oznaczenie wykonuje się w wymazie z nosa. Próbkę można oznaczyć w laboratorium, lecz bardzo często badanie przeprowadzane jest w miejscu jej pobrania, a wynik jest wtedy dostępny po około 15 minutach.
Informacje o testach
Cel wykonania testu
Zadaniem testów antygenowych jest ustalenie czy osoba badana jest zakażona wirusem. Badanie wykonuje się je przede wszystkim w celach przesiewowych, a czasami w diagnostyce COVID-19:
Badanie diagnostyczne wykonuje się w przypadku występowania objawów lub przebytej ekspozycji na wirus. Wśród testów molekularnych na obecność COVID-19, za złoty standard uznaje się metodę reakcji łańcuchowej polimerazy z odwrotną transkrypcją (RT-PCR lub po prostu PCR). W przypadku braku ich dostępności, u pacjenta z objawami wskazującymi na COVID-19 można wykonać test antygenowy, jednak jest on obarczony większym ryzykiem uzyskania wyniku fałszywie ujemnego u osoby chorej.
Badanie przesiewowe wykonuje się u osób bezobjawowych. Testy antygenowe są szybkie i stosunkowo niedrogie, więc można je wykorzystywać w szeroko zakrojonych programach badań przesiewowych, polegających na wielokrotnym badaniu ludzi, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się SARS-CoV-2. Ten rodzaj badań przesiewowych należy jednak przeprowadzać ostrożnie, ponieważ istnieje ryzyko uzyskania wyników fałszywie dodatnich. Jest ono najwyższe w miejscach o niskiej transmisji wirusa.
Co się oznacza?
Testy antygenowe COVID-19 pozwalają ocenić, czy występują czynniki mogące świadczyć o zakażeniu SARS-CoV-2. Polegają na sprawdzeniu obecności swoistych białek zwanych antygenami na powierzchni wirusa, w wymazie pobranym z nosa lub nosogardła. Obecność antygenów świadczy o trwającej infekcji.
Kiedy należy wykonać test antygenowy COVID-19?
Test antygenowy COVID-19 może być przydatny w wielu okolicznościach.
W przypadku braku łatwej dostępności testów PCR, w procesie diagnostycznym najczęściej wykonuje się test antygenowy. Jeżeli u osoby badanej występują objawy wskazujące na zakażenie, wynik dodatni może stanowić potwierdzenie COVID-19.
Testy antygenowe COVID-19 częściej stosuje się w badaniach przesiewowych, które zazwyczaj mają na celu zapobieganie transmisji wirusa przez chorych bezobjawowych, między innymi w następujących sytuacjach:
• po bliskim kontakcie z osobą, u której rozpoznano COVID-19,
• po przebywaniu w dużym skupisku ludzkim w miejscu o wysokim ryzyku transmisji wirusa,
• u osób zamieszkałych lub pracujących w miejscach, w których mieszka wiele osób, takich jak domy opieki, schroniska dla bezdomnych lub zakłady karne,
• w przypadku konieczności przedstawienia ujemnego wyniku testu w miejscu pracy, dla celów podróży lub wzięcia udziału w innych działaniach.
Często powtarzane badania przesiewowe za pomocą testów antygenowych mogą pomóc w identyfikacji osób z COVID-19 i odizolowaniu ich, aby nie zarażały innych.
Inne czynniki, które mogą mieć wpływ na to, kiedy należy rozważyć wykonanie testu antygenowego to prawdopodobieństwo infekcji i czas możliwej ekspozycji na wirus.
• Prawdopodobieństwo zakażenia SARS-CoV-2: Gdy wcześniejsza ekspozycja na wirus jest mało prawdopodobna, a częstość występowania wirusa w określonej społeczności jest niska, istnieje większe ryzyko uzyskania wyniku fałszywie dodatniego pomimo braku trwającego zakażenia.
•Czas możliwej ekspozycji na SARS-CoV-2: W przypadku niskiego miana wirusa, czyli we wczesnym stadium choroby, zanim wystąpią objawy albo kiedy organizm pozbywa się wirusa, antygeny mogą być trudne do wykrycia. W związku z tym istnieje duże prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego, pomimo trwającej infekcji, co określa się mianem wyniku fałszywie ujemnego.
Testy antygenowe umożliwiają szybkie uzyskanie wyniku i są tańsze od testów PCR, dlatego są przydatne w programach badań przesiewowych. Osobę z dodatnim wynikiem testu można wtedy szybko odizolować i wykonać test PCR lub inny test molekularny w celu potwierdzenia rozpoznania.
Wybór testu antygenowego COVID-19
W jaki sposób poddać się badaniu?
Istnieje wiele opcji wykonania testów antygenowych COVID-19. Może zlecić je lekarz, a niektóre są dostępne bez recepty w aptekach, przychodniach lub do wykonania w warunkach domowych.
Próbkę zazwyczaj pobiera się i analizuje w jednej placówce – czyli w miejscu opieki nad pacjentem. Większość tego rodzaju testów została zaprojektowania z myślą o szybkim uzyskaniu wyniku, nawet w ciągu 15 minut.
Wprawdzie najbardziej powszechne są testy antygenowe wykonywane w miejscu opieki nad pacjentem, jednak próbkę można też wysłać do laboratorium. Materiał do badania można pobrać w placówce medycznej, takiej jak szpital czy gabinet lekarski.
Czy można wykonać test w warunkach domowych?
Testy antygenowe COVID-19 do wykonania w warunkach domowych można zakupić na receptę lub bez recepty.
Testy wykonywane w miejscu opieki nad pacjentem są przeznaczone do jednorazowego użytku i umożliwiają samodzielne pobranie próbki, a następnie oznaczenie jej w warunkach domowych. Wynik jest zazwyczaj dostępny w ciągu 15 minut.
Ile kosztuje test?
Testy antygenowe są tańsze od innych rodzajów testów, takich jak PCR, lecz dokładny koszt zależy od miejsca wykonania, tego czy pacjent jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym oraz marki użytego testu.
Pojedyncze testy dostępne bez recepty zazwyczaj kosztują mniej niż 50 USD. Jeżeli test wykonuje się na zlecenie lekarza, większość kosztów pokrywa ubezpieczenie, a pacjent może zostać obciążony kosztami dodatkowymi zgodnie ze swoim abonamentem.
Testy wykonywane w warunkach domowych kosztują około 25 USD, chociaż czasami są sprzedawane w opakowaniach zbiorczych.
Wykonanie testu antygenowego COVID-19
Testy antygenowe COVID-19 wymagają pobrania wymazu zawierającego komórki z górnych dróg oddechowych. Próbki pobiera się przede wszystkim z nosa lub nosogardzieli, czyli górnej części gardła znajdującej się za nosem. Próbkę pobiera się za pomocą bawełnianej wymazówki, którą wsuwa się do nozdrza.
Przed wykonaniem testu
Do wykonania testu antygenowego nie jest potrzebne specjalne przygotowanie. Należy jednak poinformować osobę pobierającą próbkę, jeżeli miało się niedawno objawy COVID-19.
Jeżeli test przeprowadzany jest w warunkach domowych należy umyć i zdezynfekować ręce oraz powierzchnie roboczą, na której będzie pobierana próbka.
Podczas testu
Niezależnie od tego, czy próbkę pobiera się w placówce medycznej czy w domu, materiał do oznaczeń pozyskuje się wkładając do nozdrza wymazówkę z bawełnianą końcówką. Próbkę można pobrać z dolnej lub z tylnej części nosa. Wymazówkę wsuwa się do środka i obraca wokół własnej osi, a próbkę często pobiera się z obu nozdrzy.
Wykonanie testu zajmuje niecałą minutę. Wsunięcie wymazówki do nosa może być nieprzyjemne, szczególnie jeżeli próbka pobierana jest z nosogardzieli. Może wystąpić przejściowe pieczenie, odruch kaszlu lub łzawienie oczu.
Po teście
Po pobraniu próbki można opuścić punkt wykonywania badań. Skutki uboczne występują bardzo rzadko.
W przypadku testów wykonywanych w miejscu opieki nad pacjentem, próbka zostaje natychmiast wysłana do analizy w celu wykrycia antygenów wirusa. Wykonując test w domu należy postępować zgodnie z określonymi instrukcjami.
Wyniki testów antygenowych COVID-19
Otrzymanie wyników
Jeżeli test antygenowy wykonano na zlecenie lekarza, pacjent może otrzymać informację o wyniku bezpośrednio od niego. Jeżeli próbka zostanie wysłana do laboratorium, uzyskanie wyniku może zająć kilka dni.
Wyniki testów wykonywanych w miejscu opieki nad pacjentem są dostępne zazwyczaj w ciągu 15 minut. Jeżeli test wykonuje się w placówce medycznej, można poczekać na miejscu lub uzyskać informację drogą elektroniczną. W przypadku testów wykonywanych w warunkach domowych, wyniki są zazwyczaj dostępne za pośrednictwem aplikacji na smartfony lub wyświetlane na zestawie testowym.
Interpretacja wyników
Wynik testu antygenowego zawiera informację, czy próbka jest dodatnia czy ujemna na obecność antygenów SARS-CoV-2.
Lekarze interpretują wynik testów antygenowych w odniesieniu do prawdopodobieństwa uzyskania wyniku dodatniego lub ujemnego. W przypadku braku objawów, braku znanych czynników ekspozycji na SARS-CoV-2 i zamieszkania na obszarze o niskiej transmisji wirusa, prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego jest niewielkie. Jeżeli jednak wynik będzie dodatni, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest on fałszywy. Zawsze w przypadku uzyskania wyniku dodatniego należy poddać się izolacji i podjąć środki zapobiegające przenoszeniu się wirusa.
Również w przypadku objawów COVID-19 i bliskiego kontaktu z osobą zakażoną, prawdopodobieństwo wyniku dodatniego jest wysokie. Wynik ujemny uzyskany w takiej sytuacji z większym prawdopodobieństwem będzie fałszywy. Nawet w przypadku uzyskania wyniku ujemnego, biorąc pod uwagę odsetek wyników fałszywych, przed wykonaniem testu potwierdzającego należy stosować się do wytycznych CDC, takich jak noszenie maseczki i zachowanie dystansu.
Porównując prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego lub ujemnego z rzeczywistym wynikiem testu, lekarz może określić czy do jego potwierdzenia potrzebne będzie wykonanie dodatkowego oznaczenia na przykład PCR.
Czy wyniki testów są dokładne?
Testy antygenowe zazwyczaj są dokładne, lecz w określonych okolicznościach mogą dawać wyniki nieprawdziwe.
• Na dokładność może mieć wpływ nieprawidłowy sposób pobrania próbki lub zanieczyszczenie, do którego doszło podczas pobierania lub przetwarzania materiału. Z tego powodu konieczne jest dokładne przestrzeganie instrukcji postępowania.
• Wyniki fałszywie dodatnie mogą wskazywać na obecność wirusa SARS-CoV-2 przy jego faktycznym braku. Ryzyko wyników fałszywie dodatnich jest najwyższe, gdy dana osoba ma ograniczony potencjalny kontakt z wirusem, na przykład w obszarach o niskim poziomie transmisji wirusa SARS-CoV-2 w społeczności.
• Wyniki fałszywie ujemne mogą nie wykazać obecności SARS-CoV-2 u osoby zakażonej. Najczęściej dzieje się tak, gdy badanie jest przeprowadzone zbyt wcześnie lub zbyt późno po zakażeniu.
Ze względu na możliwość uzyskania wyników fałszywie dodatnich lub fałszywie ujemnych, wyniki testów antygenowych można potwierdzić wykonując test molekularny jak PCR. Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) opracowało algorytm dla pracowników opieki zdrowotnej, pomagający określić, kiedy zalecane jest badanie potwierdzające.
Czy niezbędne jest wykonanie dalszych testów?
Po wykonaniu testu antygenowego mogą być konieczne dalsze badania. Powszechnym sposobem potwierdzenia wyniku jest wykonanie testu molekularnego, takiego jak PCR. Przykłady sytuacji, w których w następstwie testu antygenowego można wykonać oznaczenie PCR to:
• Dodatni wynik testu, szczególnie u osób bezobjawowych, które nie były w bliskim kontakcie z chorym na COVID-19 i mieszkają w rejonie o niewielkiej liczbie przypadków.
• Ujemny wynik testu w przypadku występowania objawów wskazujących na COVID-19.
W przypadku występowania wyraźnych objawów COVID-19, do rozpoznania choroby może wystarczyć dodatni wynik testu antygenowego, bez konieczności potwierdzania go testem PCR.
Pytania, które można zadać lekarzowi w związku z wynikami badań
Poniższe pytania mogą być pomocne podczas omawiania wyników testu antygenowego z lekarzem:
• czy jest możliwe, że uzyskany wynik jest nieprawdziwy?
• czy należy wykonać dalsze testy? Jeżeli tak – jakie?
• czy należy podjąć specjalne środki ostrożności w związku z wynikiem testu?
Testy powiązane
Od czasu pojawienia się pandemii koronawirusa szybko opracowano różne rodzaje testów. Poniższa tabela wyjaśnia podobieństwa i różnice między dostępnymi typami badań na obecność COVID-19:
Poniżej podano szczegółowe informacje dotyczące podobieństw i różnic pomiędzy testami.
Czym się różni test antygenowy COVID-19 od metody PCR lub molekularnej?
Zarówno metoda PCR jak i oznaczenie antygenów mają na celu wykrycie aktywnego zakażenia SARS-CoV-2, lecz do tę informację uzyskuje się w różny sposób:
• Testy PCR lub molekularne wykrywają materiał genetyczny, a nie białko obecne na powierzchni wirusa.
• Test PCR można wykonać w wymazie z nosa, gardła lub śliny, ale testy antygenowe obecnie wykonuje się w wymazach z nosa lub nosogardła.
• Obydwa testy są dostępne zarówno w formie oznaczenia laboratoryjnego jak i oznaczenia w miejscu opieki nad pacjentem, jednak tę drugą postać mają przede wszystkim testy antygenowe.
• Testy antygenowe zazwyczaj kosztują mniej niż PCR.
• Ogólnie PCR uznaje się za metodę dokładniejszą i można posłużyć się nią w celu potwierdzenia wyniku testu antygenowego.
Czym się różni test antygenowy COVID-19 od testu na obecność przeciwciał?
Testy antygenowe i na obecność przeciwciał służą różnym celom. Test antygenowy koncentruje się na wykryciu aktywnej infekcji wirusowej, a test na obecność przeciwciał na poszukiwaniu oznak przebytego zakażenia.
Antygeny są częścią wirusa, a przeciwciała to białka wytwarzane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na kontakt z antygenem. Test antygenowy badający obecność wirusa stosuje się w celu stwierdzenia aktywnej infekcji, a obecność przeciwciał, które powstają kilka tygodni po ekspozycji na wirusa świadczy o przebytym zakażeniu.
Kolejną różnicą jest materiał, w którym wykonuje się badanie. W przypadku testu na obecność przeciwciał jest to próbka krwi, a nie wymaz z górnych dróg oddechowych.
Inne powiązane testy
• Testy PCR i molekularne na obecność COVID-19
• Testy antygenowe COVID-19 do wykonania w warunkach domowych
• Oznaczenie przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2
• Testy na obecność przeciwciał do wykonania w warunkach domowych