Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Co oznacza wynik?
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Badania w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów
Ostatnia weryfikacja:
10.5.2021
Czym jest reumatoidalne zapalenie stawów?
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZT) jest przewlekłą postacią zapalenia stawów, powodującą sztywność, bolesność i utratę ich ruchomości. W przeciwieństwie do częściej występujących postaci zapalenia stawów spowodowanego ich zużyciem w miarę upływu czasu, RZS jest rodzajem choroby autoimmunizacyjnej.
W RZS układ odpornościowy atakuje zdrową tkankę stawów powodując ich stan zapalny i zmiany zwyrodnieniowe. Z czasem chrząstka, kość i więzadła zużywają się i mogą spowodować wykrzywienie, skręcenie lub uszkodzenie stawu.
RZS zazwyczaj przebiega symetrycznie, czyli jeżeli dotyka nadgarstka po jednej stronie ciała, drugi prawdopodobnie zostanie również objęty chorobą. Wprawdzie RZS najczęściej atakuje nadgarstki i palce u rąk, może również atakować inne stawy, takie jak stawy łokciowe, szyjne, ramienne, biodrowe, stawy kolanowe i stóp. RZS może również powodować schorzenia naczyń krwionośnych, serca, płuc, układu nerwowego, oczu i skóry.
Wprawdzie przyczyna RZS nie jest znana, jednak naukowcy twierdzą, że może ono rozwinąć się, kiedy osoba z podwyższonym ryzykiem wystąpienia RZS jest narażona na działanie określonych czynników wywołujących stan zapalny. Ryzyko RZS wzrasta z wiekiem, choroba częściej dotyka kobiet i jest spowodowana czynnikami genetycznymi. Czynniki środowiskowe powodujące RZS to niektóre infekcje bakteryjne, palenie tytoniu i stres.
Jednak ekspozycja na czynniki ryzyka i czynniki środowiskowe nie oznacza, że osoba narażona zachoruje. U niektórych osób RZS rozwija się we współistnieniu z innymi chorobami.
Rola badań w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów
Badania mają na celu rozpoznanie RZS, ocenę nasilenia choroby, monitorowanie leczenia i wykrycie ewentualnych działań niepożądanych przyjmowanych leków:
• Rozpoznanie: Badania diagnostyczne pozwalają określić przyczynę objawów. Jeżeli zachodzi obawa, że objawy mogą być związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów, testy mogą pomóc w rozpoznaniu RZS i wykluczeniu innych stanów klinicznych.
• Ocena nasilenia choroby: Wyniki badań laboratoryjnych mogą dostarczyć informacji o stopniu nasilenia choroby u pacjenta, stopniu uszkodzenia stawów oraz rokowaniu lub oczekiwanym przebiegu choroby.
• Monitorowanie leczenia: Monitorowanie pacjentów z rozpoznaniem RZS polega na stałej opiece medycznej, w tym wizytach lekarskich, badaniach laboratoryjnych i badaniach obrazowych. Połączenie tych strategii może pomóc w śledzeniu postępów RZS i stwierdzeniu czy leczenie jest skuteczne.
• Wykrywanie działań niepożądanych: Testy można wykonywać również w celu wykrycia skutków ubocznych spowodowanych przez podawane leki, a także innych schorzeń, które częściej występują u pacjentów z RZS, takich jak osteoporoza, choroby serca czy cukrzyca.
Kto powinien poddać się badaniom?
Pacjenci, u których występuje stan zapalny, ból lub utrata ruchomości w stawach powinni porozmawiać z lekarzem na temat wykonania badań w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów, zwłaszcza, jeżeli objawy obejmują wiele stawów lub tych samych stawów po obu stronach ciała, na przykład oba nadgarstki. Inne objawy RZS to:
• poranna sztywność stawu trwająca przez co najmniej 30 minut,
• zmęczenie,
• sporadyczna gorączka,
• utrata apetytu,
• utrata wagi,
• osłabienie,
• suchość oczu i ust,
• twarde guzy pod skórą.
Objawy te często towarzyszą innym schorzeniom, lecz utrzymują się wtedy przez okres nieprzekraczający sześciu tygodni. Im dłuższy czas trwania, tym większe prawdopodobieństwo, że przyczyną jest RZS.
Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów we wczesnym stadium może stanowić wyzwanie, ponieważ objawy u pacjenta bywają bardzo łagodne, lecz wczesna diagnoza jest bardzo istotna, gdyż szybkie wdrożenie leczenia może zapobiec pogorszeniu stanu stawów lub przynajmniej spowalniać proces chorobowy. Objawy często mają charakter osobniczy i mogą również wskazywać na inne choroby. Testy są ważnym elementem w procesie określenia czy objawy są spowodowane RZS, czy też innym stanem klinicznym.
Po rozpoznaniu RZS ważne jest, aby pacjent kontynuował badania w tym kierunku, ponieważ mogą one pomóc w ocenie stanu nasilenia choroby oraz służą do monitorowania skuteczności leczenia, śledzenia postępów choroby i wykrywania potencjalnie poważnych skutków ubocznych przyjmowanych leków.
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą złożoną i z tego powodu może być pomocny kontakt z reumatologiem specjalizującym się w chorobach stawów, mięśni i kości. Reumatolog pomoże pacjentowi zrozumieć proces rozpoznania RZS oraz stworzyć plan leczenia po rozpoznaniu choroby.
Wyniki testów
Czas i sposób przekazania wyników pacjentowi zależy od rodzaju zleconego badania i miejsca analizy próbek. Pacjenci, którzy mają pytania dotyczące badań w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów oraz chcą uzyskać informację, kiedy mogą spodziewać się wyników badań, powinni skontaktować się z lekarzem prowadzącym.
Po wykonaniu badania lekarz może przekazać wyniki telefonicznie lub podczas wizyty kontrolnej. Wyniki można również otrzymać listownie lub przez internet na portalu pacjenta.
Wyniki badań wykonywanych w warunkach domowych mogą być dostępne w ciągu kilku dni roboczych po otrzymaniu próbki przez laboratorium. Można je uzyskać za pośrednictwem aplikacji na smartfona, na stronie internetowej lub telefonicznie.
Typy badań w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów
Proces rozpoznania RZS rozpoczyna się od omówienia objawów pacjenta, poznania jego historii medycznej i przeprowadzenia badania fizykalnego. Wykonuje się również badania laboratoryjne, które pomagają zdiagnozować reumatoidalne zapalenie stawów, odróżnić je od innych postaci zapalenia stawów oraz stanów klinicznych o podobnych objawach, jak również ocenić natężenie choroby. Badania laboratoryjne pomocne w rozpoznaniu i ocenie reumatoidalnego zapalenia stawów i wykluczenia innych schorzeń to między innymi:
Badania laboratoryjne wykonywane regularnie w monitorowaniu reumatoidalnego zapalenia stawów i wykrywania skutków ubocznych leczenia to między innymi oznaczenia białka C-reaktywnego, odczynu Biernackiego, hemoglobiny, albuminy i liczby płytek krwi. Badania dodatkowe mające na celu wykrycie skutków ubocznych leczenia zależą od rodzaju terapii lub leków przyjmowanych przez pacjenta.
W procesie rozpoznania zleca się też badania obrazowe, w ramach oceny przed i po rozpoczęciu leczenia RZS. Badanie ultrasonograficzne oraz rezonans magnetyczny (MRI) pomagają w rozpoznaniu wczesnego stadium reumatoidalnego zapalenia stawów, ocenie stopnia uszkodzenia stawów oraz natężenia choroby. Badanie RTG można wykonać w celu wykrycia uszkodzeń stawów w bardziej zaawansowanym stadium RZS oraz w procesie monitorowania postępu choroby w czasie.
Badania genetyczne wspomaga planowanie leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów. Aby zrozumieć, czy organizm jest w stanie metabolizować leki z grupy tiopuryn, lekarz może zlecić oznaczenie genów metylotransferazy tiopuryny (TPMT) i hydrolazy nudix 15 (NUDT15). Badanie metabolizmu leków jest istotne w określeniu ich bezpiecznej dawki dla pacjenta.
Wykonanie badań w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów
Badanie w kierunku reumatoidalnego zapalenia stawów zleca lekarz pierwszego kontaktu lub specjalista, jeśli wskazują na to objawy pacjenta. Próbki krwi i moczu do badania pozyskuje się w gabinecie lekarskim lub innej placówce medycznej.
Maź stawowa to płyn znajdujący się w przestrzeniach między stawami, który pomaga amortyzować końce kości i zmniejsza tarcie podczas ruchu. Próbkę mazi stawowej do oznaczeń pobiera się podczas procedury zwanej aspiracją stawu lub artrocentezą. Podczas aspiracji lekarz za pomocą igły pobiera próbkę mazi ze stawu.
Badania w warunkach domowych
Dostępne są również testy do wykonania w warunkach domowych, umożliwiające pomiar poziomu kilku substancji związanych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Należy jednak pamiętać, że nie zastępują one kontaktu z lekarzem i nie stanowią o rozpoznaniu RZS. Badania wykonywane w warunkach domowych to między innymi:
• Czynnik reumatoidalny (RF): Oznaczenie czynnika reumatoidalnego w warunkach domowych pozwala wykryć poziom tej substancji we krwi. Zestaw testowy umożliwia pobranie próbki krwi z pomocą opuszki palca. Probówkę z pobraną krwią wysyła się do laboratorium w celu analizy.
• Przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (CCP): Oznaczenie anty-CCP w warunkach domowych pozwala wykryć obecność przeciwciał przeciwko CCP, które nieprawidłowo atakują zdrowe komórki w organizmie. Oznaczenie anty-CCP polega na pobraniu krwi z opuszki palca, umieszczeniu jej w probówce i wysłaniu do laboratorium w celu analizy.
• Wskaźniki Zapalenia wątroby: Badanie w kierunku zapalenia wątroby pozwala wykryć przeciwciała i/lub antygeny związane z wirusami wywołującymi tę chorobę. Oznaczenie polega na pobraniu krwi z opuszki palca, umieszczeniu jej w probówce i wysłaniu do laboratorium w celu analizy.
