Czym są alergie?
Alergia to nadwrażliwość spowodowana reakcją układu odpornościowego na substancje, które dla większości ludzi są obojętne. Substancje, które wywołują taką reakcję, nazywane są alergenami.
Alergie występują u około 40% ludzi na świecie, a w ostatnich dziesięcioleciach stają się coraz powszechniejsze. Przykładami alergenów są rośliny, jad owadów, sierść zwierząt domowych, zarodniki pleśni, materiały, pokarmy i leki. Mogą one wywoływać różnorodne objawy, od łagodnych do ciężkich.
Aby stwierdzić, czy dana osoba jest uczulona na określoną substancję, można wykonać kilka rodzajów testów. Istnieją różne rodzaje alergenów, więc w celu wykrycia typu alergii i określenia sposobu postępowania ważne są odpowiednio dobrane badania.
Rola testów alergicznych
Testy alergiczne mają zwykle charakter diagnostyczny, co oznacza, że wykonuje się je po wystąpieniu reakcji alergicznej. Po rozpoznaniu objawów lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub alergolog może zlecić i wykonać testy w kierunku najbardziej prawdopodobnych alergenów. Jeśli występujące wcześniej reakcje, jak również przeprowadzone testy wskazują na alergię, należy podjąć leczenie lub unikać czynników uczulających.
Badań przesiewowych nie wykonuje się zwykle na szeroką skalę u osób, u których nie występowały wcześniej reakcje uczuleniowe, ponieważ niektóre testy mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie, świadczące o wrażliwości na daną substancję przy braku faktycznej alergii.
U osób, u których wdrożono leczenie antyalergiczne, testy można wykorzystywać do monitorowania odpowiedzi na leczenie, jak również do stwierdzenia czy nadwrażliwość na daną substancję nadal się utrzymuje.
Wyniki badań alergologicznych
Wyniki badań alergologicznych są zazwyczaj interpretowane przez lekarza pierwszego kontaktu, a w wielu przypadkach przez specjalistę alergologa. Często same wyniki testów nie wystarczają do rozpoznania alergii. Zwykle bierze się pod uwagę również reakcje pacjenta występujące w przeszłości.
Do potwierdzenia lub wykluczenia alergii może być konieczne wykonanie kilku testów, w zależności od wyników pojedynczych testów i historii pacjenta.
Rodzaje badań alergologicznych
Standardowymi sposobami identyfikacji potencjalnych nadwrażliwości są badania krwi i testy skórne.
Najczęściej wykonywanym testem z próbki krwi jest oznaczenie alergenowo-swoistej immunoglobuliny E (IgE). IgE to rodzaj białka stanowiącego przeciwciało związane z występowaniem reakcji alergicznych. Niektóre typy IgE są powiązane z określonymi alergenami, a ich podwyższony poziom może odzwierciedlać potencjalną nadwrażliwość na określoną substancję.
Najczęściej wykonywanym testem skórnym jest test punktowy. Polega on na umieszczeniu na skórze niewielkiej kropli roztworu zawierającego potencjalny alergen, a następnie wykonaniu lekkiego nakłucia przy pomocy bardzo małej igły. Zasada testu śródskórnego jest podobna, ale wykonuje się go przy użyciu większej igły, a substancję podaje się głębiej pod skórę.
W tych testach zazwyczaj oznacza się reakcję na alergen(y) w oparciu o objawy występujące u pacjenta. W razie potrzeby można wykonać testy na więcej niż jeden alergen jednocześnie.
Stwierdzenie alergii często nie wymaga dodatkowych badań, jednak w określonych okolicznościach można wykonać dodatkowe testy opisane poniżej.
Inne rodzaje testów wykonywanych we krwi obejmują:
- IgE całkowite: pomiar immunoglobuliny IgE, jednak bez podania poziomów dla poszczególnych alergenów. Z tego powodu badanie nie jest regularnie wykonywane w diagnostyce alergii.
- Morfologia krwi i różnicowanie białych krwinek: pomiar różnych krwinek, w tym eozynofilii (rodzaj białych krwinek), których poziom może być podwyższony u osób z alergiami.
- Histamina i tryptaza: wysoki poziom tych substancji we krwi może odzwierciedlać aktywną ciężką reakcję alergiczną, w tym anafilaksję potencjalnie zagrażającą życiu.
Innym typem testów skórnych jest test płatkowy. Polega na przyklejeniu bibuły z potencjalnym alergenem do skórze i monitorowaniu reakcji w określonych odstępach czasu przez kilka dni. Test płatkowy różni się od testu punktowego i śródskórnego, ponieważ nie dochodzi w nim do przerwania ciągłości skóry. Najczęściej wykonuje się go w przypadku stanów zapalnych skóry, które rozwijają się wolniej niż inne reakcje alergiczne.
Testy w próbce krwi i testy skórne mogą służyć do rozpoznania większości alergii pokarmowych. Inne badania w kierunku alergii pokarmowych to:
- Doustne testy prowokacyjne: jest to procedura z określonym protokołem polegająca na spożywaniu stopniowo wzrastających ilości określonego produktu spożywczego przy jednoczesnej obserwacji pod kątem reakcji alergicznych.
- Eliminacja produktów spożywczych: nie jest to formalne badanie, lecz przestrzeganie określonej diety wykluczającej jeden lub kilka produktów spożywczych, które mogą być przyczyną alergii. Diety eliminacyjne trwają zazwyczaj co najmniej dwa tygodnie.
Wykonywanie badań alergologicznych
Badania alergologiczne prawie zawsze wykonuje się w odpowiedniej placówce medycznej, np. w przychodni lub szpitalu. Istnieje ryzyko, że kontakt z alergenem może wywołać poważne, nieprzewidywalne reakcje. W związku z tym testy skórne oraz doustne testy prowokacyjne wymagają starannych protokołów pozwalających ograniczyć ostre reakcje i skutecznie zadziałać w przypadku ich wystąpienia.
Testy wykonywane w próbce krwi nie wymagają ekspozycji na alergen i nie wiążą się z takim samym ryzykiem wystąpienia niepożądanych reakcji. W większości przypadków próbkę krwi pobiera się z żyły w gabinecie lekarskim, a następnie wysyła do laboratorium w celu analizy.
Zarówno testy skórne jak i testy wykonywane we krwi są zazwyczaj zlecane przez lekarza na podstawie wcześniejszych objawów, co pozwala skoncentrować się na konkretnym alergenie czy grupie alergenów. Ważne, aby swoje objawy omówić z lekarzem, który zaproponuje testy odpowiednie do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Testy alergiczne w warunkach domowych
Testów alergicznych wymagających bezpośredniej ekspozycji na alergen nie przeprowadza się w warunkach domowych. Powinny być wykonywane wyłącznie w placówce medycznej. Taki środek bezpieczeństwa jest konieczny ze względu na możliwość wystąpienia poważnych reakcji.
Z tego powodu domowe testy alergiczne prawie zawsze wykonuje się z próbki krwi. Należy nakłuć palec, nanieść kroplę krwi na dołączony pasek testowy, a następnie wysłać próbkę do laboratorium. Krew jest analizowana na obecność immunoglobulin związanych z różnymi alergiami.
Testy wykonywane w warunkach domowych nie mogą być podstawą do potwierdzenia alergii i nie zastępują badań zleconych przez lekarza. Testy z krwi nie dają 100% dokładności i mogą wykryć podwyższony poziom immunoglobulin nawet w przypadku braku faktycznej reakcji alergicznej. W związku z tym wszelkie wyniki testów wykonanych w warunkach domowych należy skonsultować z lekarzem, który będzie mógł stwierdzić, czy potrzebne będą dalsze badania.
Źródła:
