Rzeżączka - badania

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Posiew w kierunku Neisseria gonorrhoeae, PCR Neisseria gonorrhoeae

Inne Nazwy

GC test

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Aby wykryć bakterię Neisseria gonorrhoeae, która wywołuje rzeżączkę.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Badanie przeprowadza się jeżeli występują objawy rzeżączki oraz u kobiet w ciąży.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka do badania pobierana jest z miejsca zakażenia, takiego jak np. szyjka macicy, pochwa, cewka moczowa, penis, odbyt lub gardło. Wielu lekarzy pobiera materiał z kilku miejsc, aby zwiększyć prawdopodobieństwo wykrycia bakterii. Jeśli występuje ropna wydzielina w miejscu zakażenia pobiera się ją na wymazówkę. W przypadku braku wydzieliny próbkę do badań pobiera się wykonując ruch rotacyjny wymazówką w miejscu zakażenia. Pacjentka może samodzielnie pobrać sobie próbkę materiału z pochwy. Próbkę moczu pobiera się do jałowego pojemnika, który pacjent może otrzymać od lekarza lub w punkcie przyjmowania materiału do badań laboratoryjnych lub zakupić w aptece; pierwszy strumień moczu, czyli pierwsze oddawane krople moczu.

W przypadku rozsianego zakażenia gonokokowego do badań pobiera się krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty stawowe.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Należy poinformować lekarza o przyjmowanych antybiotykach, a w przypadku kobiet również o irygacjach oraz kremach dopochwowych, stosowanych ciągu 24 godzin poprzedzających badanie, ponieważ mogą one wpłynąć na wynik testu. W przypadku próbki moczu lekarz może zalecić odczekanie 1-2 godzin od ostatniego oddawania moczu przed pobraniem próbki. Należy zawsze postępować zgodnie z instrukcją lekarza zlecającego badanie.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Test wykrywa obecność bakterii Neisseria gonorrhoeae, która wywołuje rzeżączkę, chorobę przenoszoną drogą płciową. Szacuje się, że np. w Stanach Zjednoczonych występuje ponad 700 000 przypadków rocznie. Rzeżączkę leczy się antybiotykami. Nieleczona prowadzi do poważnych, czasem trwałych problemów zdrowotnych i rozrodczych.

Rzeżączka szerzy się w wyniku kontaktów seksualnych (oralnych, waginalnych, analnych) z osobą zakażoną, rzadko za pośrednictwem przedmiotów, takich jak gąbki, ręczniki. Możliwe jest również przeniesienie bakterii z zakażonej matki na dziecko w czasie porodu. Zakażenie u noworodków przebiega w postaci zapalenia spojówek lub zapalenia płuc, rozwijającego się zwykle 5-12 dni po urodzeniu. Powikłaniem u noworodków może być zakażenie oka, które nieleczone może doprowadzić do utraty wzroku.

Rzeżączka u mężczyzn przebiega najczęściej w postaci ostrego zapalenia cewki moczowej. Głównymi objawami są: bolesne oddawanie moczu i obfita ropna wydzielina. Objawy u kobiet mogą być słabo nasilone, lub mylone z objawami zapalenia pęcherza moczowego (ból lub pieczenie przy oddawaniu moczu). U mężczyzn objawy pojawiają się zwykle w czasie 2-5 dni od zakażenia, ale mogą również pojawić się później, nawet do 30 dni od zakażenia. Objawy u kobiet, jeśli występują, pojawiają się zwykle w ciągu 10 dni od zakażenia. Bezobjawowe lub skąpoobjawowe przypadki rzeżączki są szczególnie niebezpieczne, gdyż:

  • sprzyjają rozprzestrzenianu się patogenu w populacji,
  • pozostają nierozpoznane, a więc nieleczone, co może prowadzić do poważnych powikłań.

Do powikłań nieleczonej rzeżączki u mężczyzn należą:

  • zapalenie gruczołu krokowego,
  • zapalenie najądrzy,
  • bliznowacenie cewki moczowej, prowadzące do zwężenia, a nawet zamknięcia światła cewki,
  • bezpłodność.

Do powikłań nieleczonej rzeżączki u kobiet należą:

  • zapalenie wewnętrznych narządów płciowych (PID, Pelvic Inflammatory Disease) - zapalenie jajowodów i/lub jajników, nieleczone może prowadzić do ciąży pozamacicznej lub bezpłodności,
  • przewlekłe dolegliwości menstruacyjne,
  • poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy,
  • poronienia,
  • zapalenie pęcherza moczowego,
  • zapalenie odbytu.

U około 1% chorych dochodzi do tzw. rozsianego zakażenia gonokokowego (DGI, Disseminated Gonococcal Infection), będącego wynikiem rozsiewu bakterii drogą krwi poza układ moczowo-płciowy. Do objawów rozsianego zakażenia należą: gorączka, zmiany skórne, ropne zapalenie stawów, zapalenie wsierdzia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. U niemowląt rozsiane zakażenia obejmuje: zapalenie stawów oraz opon mózgowo-rdzeniowych, mogące prowadzić do rozwoju sepsy. Rozsiane zakażenie gonokokowe może być skutecznie leczone antybiotykami.

Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom - CDC (Centers for Disease Control and Prevention) zaleca we wszystkich przypadkach niepowikłanej rzeżączki leczenie skojarzone, tzn. leczenie z zastosowaniem dwóch różnych antybiotyków - jeden z grupy cefalosporyn (zalecany ceftriakson), drugi to - azytromycyna lub doksycyklina. Jeśli pomimo antybiotykoterapii objawy rzeżączki nie ustępują, lekarz może zlecić wykonanie testu oceniającego wrażliwość Neisseria gonorrhoeae na antybiotyki. Pojawiły się oporne na cefalosporyny szczepy Neisseria gonorrhoeae, stwarzające trudności w leczeniu rzeżączki.

Aby przeprowadzić test oceniający wrażliwość Neisseria gonorrhoeae na antybiotyki, konieczne jest wykonanie posiewu próbki pobranej od pacjenta, z miejsca zakażenia i wyhodowanie Neisseria gonorrhoeae.

           
              
     
                       

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Test stosuje się:

  • aby zdiagnozować i rozpoznać przyczynę występujących objawów,
  • skontrolować populację ludzi aktywnych seksualnie,
  • w dochodzeniu w sprawach o nadużycia seksualne.

Prawidłowe rozpoznanie rzeżączki jest bardzo ważne, gdyż objawy tej choroby często przypominają objawy chlamydiozy, tzn. zakażenia bakteriami Chlamydia spp., a choroby te wymagają innego leczenia. Ze względu na podobne objawy rzeżączki i chlamydiozy lekarz często zleca jednocześnie badania w kierunku tych dwóch chorób. Ponadto, często obserwuje się współistnienie rzeżączki i chlamydiozy.

W diagnostyce rzeżączki stosuje się hodowle bakteryjne i barwienie Grama. Metoda genetyczna PCR (Polymerase Chain Reaction) służąca do wykrywania Neisseria gonorrhoeae jest bardzo czułą techniką, o wyższej czułości niż hodowla. Może mieć szczególnie duże znaczenie w przypadkach, gdy materiał nie może być dostarczony do badania odpowiednio szybko i we właściwych warunkach. Metodę genetyczną można zastosować dla różnych próbek pobranych od pacjenta, takich jak wymaz z szyjki macicy i pochwy u kobiet, wymaz z cewki moczowej u mężczyzn, mocz u obojga płci.

Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom - CDC (Centers for Disease Control and Prevention) zaleca przeprowadzenie testów genetycznych w kierunku rzeżączki i chlamydiozy u ofiar przestępstw na tle seksualnym, w celu przeprowadzenia u nich odpowiedniego leczenia. Badaniem wiarygodnym dla sądu jest jednak test oparty na posiewie próbki od pacjenta i hodowli drobnoustrojów.

W przypadku mężczyzn szybką, a zarazem efektywną metodą diagnostyczną jest wykonanie rozmazu z pobranej próbki i barwienie Grama. Jeśli pacjent jest zakażony rzeżączką w rozmazie oglądanym pod mikroskopem widoczne są Gram-ujemne dwoinki wewnątrz leukocytów. To badanie umożliwia rozpoznanie rzeżączki u mężczyzn, ale nie pozwala na wykluczenie tej choroby u bezobjawowych pacjentów. W przypadku kobiet badanie rozmazu z pobranej próbki nie jest metodą wiarygodną, ponieważ niektóre bakterie stanowiące fizjologiczną mikroflorę dróg rodnych mogą wyglądem przypominać Neisseria gonorrhoeae

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Lekarz zleca badanie jeżeli u pacjenta występują objawy charakterystyczne dla rzeżączki, u kobiety - żółta lub krwawa wydzielina z pochwy, krwawienia podczas stosunków lub ból i pieczenie podczas oddawania moczu, natomiast u mężczyzn - wydzielina ropna z członka, pieczenie podczas oddawania moczu, zapalenie odbytnicy lub odbytu. Ze względu na często występujący bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg choroby, wiele organizacji prozdrowotnych zaleca badania przesiewowe w kierunku rzeżączki.

Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom - CDC (Centers for Disease Control and Prevention), amerykański zespół ekspertów oceniających skuteczność medycyny zapobiegawczej - USPSTF (U.S. Preventive Services Task Force), Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych - AAFP (American Academy of Family of Physicians) oraz Amerykańska Szkoła Położnictwa i Ginekologii - ACOG (American College of Obstetricians and Gynecologists) zalecają badania przesiewowe wśród aktywnych seksualnie kobiet, z grup o podwyższonym ryzyku wystąpienia zakażenia, m.in. u kobiet poniżej 25 r.ż., posiadających nowego partnera lub wielu partnerów seksualnych. CDC i ACOG zalecają coroczne badania przesiewowe. Kobiety w ciąży powinny być w tym okresie zbadane co najmniej jeden raz. CDC zaleca coroczne badanie przesiewowe wśród aktywnych seksualnie mężczyzn homoseksualnych. Nie zaleca się rutynowych badań przesiewowych u aktywnych seksualnie mężczyzn heteroseksualnych.  

Co oznacza wynik?

Wynik dodatni testu wskazuje na aktywne zakażenie, które wymaga leczenia antybiotykami. Partner seksualny osoby zakażonej powinien być zbadany w kierunku rzeżączki i w razie potrzeby poddany antybiotykoterapii.

Wynik negatywny oznacza, że prawdopodobnie w czasie wykonywania testu pacjent nie miał rzeżączki. Osoby z grup podwyższonego ryzyka zakażenia rzeżączką, np. posiadający wielu partnerów seksualnych, powinny być regularnie badane.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Wiele ludzi zakaża się rzeżączką nie wiedząc o tym ponieważ objawy mogą być łagodne, albo nie występować wcale. Jeżeli stwierdza się u pacjenta rzeżączkę, należy przeprowadzić u niego badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową, a także zbadać jego partnera seksualnego i jeżeli to wskazane również poddać leczeniu.

U osoby zakażonej istnieje podwyższone ryzyko zakażenia innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, łącznie z HIV, wirusem wywołującym AIDS.

Ujemny wynik testu nie wyklucza istnienia choroby przenoszonej drogą płciową. Należy jednocześnie brać pod uwagę objawy kliniczne i wywiad przeprowadzony z pacjentem.

Metody genetyczne stosowane w diagnostyce rzeżączki są zatwierdzone przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration, w skrócie FDA) dla próbek moczu i próbek pobranych z okolic narządów płciowych. Nie zostały zatwierdzone dla próbek pobranych z oczu, gardła, odbytu. Laboratorium może przeprowadzić badanie genetyczne tych próbek, ale samodzielnie musi dokonać walidacji stosowanych metod.

Pytania i odpowiedzi

1. Jak długo trzeba czekać na wyniki badań w kierunku rzeżączki?

Zależy od zastosowanej metody badania. Wynik barwienia Grama jest natychmiastowy, jeśli lekarz wykonuje badanie w gabinecie. Wynik posiewu próbki i/lub badania genetycznego uzyskuje się zwykle po 3-5 dniach.

2. Jakie są objawy rzeżączki?

U kobiet wczesne objawy, które mogą być mylnie rozpoznane jako zakażenie pęcherza lub pochwy, to krwawienia podczas stosunków, ból i pieczenie podczas oddawania moczu i żółta lub krwawa wydzielina z pochwy. U mężczyzn pierwsze objawy to pojawienie się wydzieliny lub ropy i ból członka oraz pieczenie podczas oddawania moczu. Objawy zakażenia odbytu to wydzielina, świąd, bolesne stolce z krwią.

Objawy zwykle pojawiają się 2 do 10 dni po kontakcie seksualnym z osobą zakażoną. Wczesne objawy mogą być łagodne i większość kobiet i mężczyzn może być zakażona bez wystąpienia wyraźnych objawów.

3. Co się stanie jeżeli nie zostanie zastosowane leczenie?

Nieleczona rzeżączka prowadzi do poważnych komplikacji. U kobiet może dojść do zapalenia narządów miednicy (PID), które rozprzestrzenia się z pochwy przez szyjkę macicy, macicę i jajowody. PID prowadzi do powstawania blizn w jajowodach, które prowadzą do ciąż pozamacicznych i bezpłodności. Objawy PID to także bolesne miesiączki, nieprawidłowa wydzielina ze śluzówki, bóle w podbrzuszu, osłabienie, gorączka, wymioty i ból podczas stosunku. Inne, późniejsze powikłania dotyczą ropni i infekcji w obrębie wątroby. U mężczyzn zakażenie może doprowadzić do zapalenia jąder i bezpłodności.

Bakterie mogą również przeniknąć do krwi, wywołać zakażenie stawów, zastawek serca lub mózgu wywołując długotrwałe lub nawet nieodwracalne uszkodzenie narządów.

4. Jak przenoszona jest rzeżączka?

Zasadniczo rzeżączka przenoszona jest podczas kontaktów seksualnych (dopochwowych, oralnych lub analnych) z osobą zakażoną. Ponieważ Neisseria gonorrhoeae może krótko przeżyć poza organizmem człowieka, kontakt z wydzieliną na ręczniku, lub innym przedmiocie używanym przez osobę zakażoną może spowodować zakażenie. Zakażona kobieta może podczas porodu, przekazać chorobę dziecku.

5. Jak leczy się rzeżączkę?

Chorobę tę leczy się antybiotykami. Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom - CDC (Centers for Disease Control and Prevention) zaleca we wszystkich przypadkach niepowikłanej rzeżączki leczenie skojarzone, tzn. leczenie z zastosowaniem dwóch różnych antybiotyków - jeden z grupy cefalosporyn (zalecany ceftriakson), drugi to - azytromycyna lub doksycyklina.

6. Jak można zapobiegać rzeżączce?

Skutecznym sposobem unikania rzeżączki jest monogamia seksualna oraz używanie prezerwatyw lateksowych podczas stosunków płciowych

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Rzeżączka - badania

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021