Opryszczka - badania

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Wirus opryszczki typ 1 i typ 2 (HSV-1, HSV-2)

Inne Nazwy

Opryszczka narządów płciowych, opryszczka warg, hodowla HSV, DNA HSV, wykrywanie przeciwciał przeciwko HSV, HSV-1, HSV-2, HHV1, HHV2

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie jest wykonywane, aby wykryć lub rozpoznać zakażenie wirusem opryszczki (Herpes Simplex Virus, HSV)

Kiedy badanie jest wykonywane?

Jeżeli występują objawy zakażenia wirusem opryszczki, jak pęcherzyki w okolicy ust lub narządów płciowych albo objawy wirusowego zapalenia opon mózgowych.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Wymaz lub zeskrobiny z pęcherzyka albo próbka krwi pobrana z żyły łokciowej. W przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu pobierana jest próbka płynu mózgowo-rdzeniowego.

Lekarz pobiera wymaz lub zeskrobiny z opryszczki występującej na wargach lub na narządach płciowych. W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych albo zaplenia mózgu pobiera się płyn mózgowo-rdzeniowy. W celu oznaczenia przeciwciał pobiera się krew z żyły łokciowej.


Czy do badania trzeba się przygotować?

Do badania nie trzeba się przygotować.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Badanie wirusa opryszczki wykonywane jest w celu wykrycia ostrego zakażenia lub obecności przeciwciał, wskazujących na wcześniejszy kontakt z tym wirusem. Wirus, odpowiadający za jedne z najczęstszych zakażeń wirusowych człowieka, występuje w dwóch typach: HSV-1 i HSV-2. Oba typy są zakaźne i okresowo powodują występowanie małych pęcherzyków, (opryszczki) które pękają, tworząc otwarte rany. HSV-1 powoduje przede wszystkim opryszczkę wokół ust i w jamie ustnej, natomiast HSV-2 wywołuje głównie zmiany w okolicy narządów płciowych.

Wirus ten może być przenoszony z człowieka na człowieka poprzez kontakt ze skórą, na której występują otwarte lub zdrowiejące zmiany, a czasami także ze skórą osób zakażonych bezobjawowo. HSV-2 przenoszony jest zwykle drogą kontaktów seksualnych, ale także HSV-1 może być również przeniesiony na narządy płciowe w wyniku stosunków oralnych. Amerykańskie dane wykazują, że w USA około 50-80% dorosłych jest zakażonych HSV-1 i około 20% wirusem typu 2. Ponieważ objawy zakażenia mogą być łagodne, około 90% zakażonych wirusem typu 2 może być nieświadoma tego faktu.

Przy pierwszym zakażeniu mogą występować wyraźne i bolesne zmiany w miejscu zakażenia. Powstają one w ciągu 2 tygodni od chwili zakażenia i ustępują po następnych 2-4 tygodniach. Pęcherzyki mogą pojawić się w okolicy pochwy, penisa, wokół odbytu lub na pośladkach i udach. Podczas pierwotnego zakażenia może wystąpić drugi rzut choroby z objawami grypopodobnymi gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. Zmiany skórne nie zawsze występują albo są bardzo łagodne i przechodzą nie zauważone bądź błędnie rozpoznane jako ukąszenia owadów lub wysypka.

Osoba raz zakażona jest nosicielem latentnej formy wirusa. W okresach stresu, lub choroby wirus może się reaktywować. W większości przypadków, zachorowania są bolesne i drażniące, ale nie zagrażające zdrowiu. Wirus ten może jednak spowodować zakażenie u noworodków (noworodek zakaża się od matki, która w trakcie porodu ma aktywną postać zakażenia HSV). Wywołuje u nich zapalenie mózgu, które może być śmiertelne albo powodować trwałe, nieodwracalne zmiany neurologiczne. U pacjentów, u których występuje obniżenie odporności, jak np. u nosicieli wirusa HIV lub chorych na AIDS, albo u biorców przeszczepów, ostre zakażenia HSV występują częściej i przebiegają ciężej.

Zwykle opryszczka nie wymaga leczenia. Dostępne są leki przeciwwirusowe, które zmniejszają objawy choroby i skracają czas ich trwania.

Badania w kierunku HSV wykonywane podczas ostrego pierwotnego zakażenia lub w czasie reaktywacji zakażenia, wykrywają albo samego wirusa, jego DNA, albo swoiste dla niego przeciwciała.

  • Hodowla wirusa opryszczki. Z otwartej opryszczki pobierana jest próbka płynu i inkubowana w środowisku umożliwiającym wzrost i izolację wirusa. Badanie to jest wysoce czułe i swoiste, ale wykonanie jego wymaga 2 lub nawet więcej dni tygodni. Najlepiej badać świeże zmiany. Wysiew wirusa zmniejsza się z czasem i może prowadzić do uzyskania fałszywie ujemnych wyników. Wzrost wirusa w hodowli pozwala na określenie jego typu, czy jest to HSV-1 czy HSV-2.
  • Badanie DNA wirusa opryszczki. Badanie pozwala na wykrycie DNA HSV w materiale chorego. Badanie te jest wykonywane zwykle w przypadku uzyskania ujemnego wyniku hodowli a lekarz w dalszym ciągu podejrzewa zakażenie HSV albo gdy pacjent jest w trakcie leczenia opryszczki. Metoda pozwala na określenie typu i ilości wirusa. Jest bardzo przydatna w przypadkach, kiedy wirus obecny jest w małej liczbie (np. wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) lub zmiany opryszczkowe mają już kilkanaście dni. Ze względu na wysoką czułość, jest to najlepsza metoda wykrywania zakażenia HSV w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu czy zapalenia rogówki.
  • Oznaczenie przeciwciał dla HSV. Przeciwciała IgM dla HSV zaczynają być wytwarzane kilkanaście dni po pierwotnym zakażeniu i mogą być wykryte we krwi przez kilkanaście tygodni. Następnie pojawiają się przeciwciała IgG. Ich stężenie we krwi rośnie przez wiele tygodni, następnie spada i stabilizuje się na stałym poziomie. Osoba raz zakażona wirusem opryszczki stale produkuje małe ilości przeciwciał IgG. W badaniu można wykryć przeciwciała dla obu typów wirusa (HSV-1 i HSV-2) zarówno wczesne przeciwciała IgM, jak i IgG, które pozostają na całe życie po pierwotnym zakażeniu.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Badanie w kierunku wirusa opryszczki wykonuje się w celu wykrycia HSV u pacjentów, u których występuje bolesne owrzodzenie narządów płciowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, jak również u noworodków podejrzanych o opryszczkę noworodków (rzadkie, ale bardzo poważne zakażenie nabyte podczas porodu). Kobieta w ciąży, u której rozpoznano opryszczkę narządów płciowych powinna być badana regularnie przed porodem w celu rozpoznania reaktywacji wirusa. Obecność aktywnego zakażenia u ciężarnej przed planowanym porodem, może być to wskazaniem do cesarskiego cięcia, które pozwala uniknąć zakażenia dziecka.

Podstawowymi metodami badania jest hodowla i wykrycie DNA wirusa. Chociaż oznaczenie poziomu przeciwciał nie jest tak czułe jak powyższe metody, jest przydatne w okresie ostrej fazy choroby pod warunkiem, że pobrana zostanie próbka w fazie ostrej i rekonwalescencyjnej. Druga próbka pobierana jest kilkanaście tygodni po pobraniu próbki z ostrej fazy. Pozwala to na porównanie poziomów przeciwciał IgG dla HSV i stwierdzenie czy wzrosły one znacząco wskazując na obecne zakażenie. Oznaczenie poziomu przeciwciał stosowane jest w badaniach wybranych populacji ludzi, jak np. aktywnych seksualnie, potencjalnych biorców przeszczepów czy nosicieli i chorych HIV/AIDS w celu wcześniej nabytego zakażenia.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Hodowlę lub badanie DNA HSV zleca się u chorego z opryszczką bądź pęcherzami na genitaliach, rzadziej – na wargach. Należy również zlecić wykonanie tych badań u chorych z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych z podejrzeniem etiologii wirusowej. Badanie należy wykonywać u zakażonych wirusem kobiet w ciąży. Zarówno matka jak i dziecko powinny być zbadane, jeżeli u noworodka występują objawy zakażenia HSV (zapalenie mózgu lub zmiany skórne).

Badanie poziomu przeciwciał dla HSV zleca się przede wszystkim u pacjentów, u których podejrzewa się wcześniejszy kontakt z HSV. Czasami wykrycie przeciwciał w fazie ostrej i ozdrowieńczej zleca się w celu rozpoznania trwającego zakażenia.

Co oznacza wynik?

Dodatni wynik hodowli lub wykrycie DNA wirusa opryszczki z zeskrobin wskazuje na aktywne zakażenie HSV-1 lub HSV-2. Ujemny wynik mówi tylko, że nie wykryto wirusa, ale nie wyklucza jego obecności ponieważ próbka może nie zawierać aktywnie namnażającego się wirusa lub była transportowana w nieodpowiednich dla utrzymania jego żywotności warunkach. Uzyskuje się wtedy wyniki fałszywie ujemne. Przykładowo, wirusy mogą być nieaktywne jeżeli próbka pobrana jest ze starej, a nie ze świeżej opryszczki lub transport jej nie był natychmiastowy.

Obecność przeciwciał IgM dla HSV-1 lub HSV-2 wskazuje na trwające aktywne zakażenie.

Przeciwciała IgG świadczą o przebytym zakażeniu. Znaczący wzrost miana przeciwciał IgG w próbkach ostrej i ozdrowieńczej fazy wskazuje również na trwające ostre zakażenie. Ujemny wynik badania poziomu przeciwciał dla HSV świadczy, że albo pacjent nie zetknął się z tym wirusem lub organizm nie zdążył jeszcze wyprodukować przeciwciał.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Najpoważniejsze, zagrażające życiu zakażenia, występują u noworodków zainfekowanych podczas porodu i u chorych z obniżoną odpornością. Zmiany na skórze są bardziej rozległe i utrzymują się znacznie dłużej niż u ludzi z w pełni sprawnym układem immunologicznym. Zakażenie HSV może zwiększyć wrażliwość na zakażenie HIV. Zakażenia HSV-2 są częstymi zakażeniami oportunistycznymi u pacjentów HIV dodatnich; około 90% z nich jest zakażonych wirusem opryszczki typu 2. Zakażenia HSV w połączeniu z infekcją wirusem papiloma (HPV) związane są z zwiększonym ryzykiem powstania raka szyjki macicy.

Pytania i odpowiedzi

Jak przenoszony jest wirus opryszczki?

HSV przenosi się przy bezpośrednich kontaktach, jak np. pocałunki, oralne, analne i dopochwowe kontakty seksualne, a także przez bezpośrednie kontakty powierzchni różnych okolic skóry. Opryszczka genitalna przenoszona jest najłatwiej podczas stosunków seksualnych z osobą z aktywnym zakażeniem zarówno objawowym z zmianami pęcherzykowymi, jak i bez widocznych objawów. Bardzo często ludzie ulegają zakażeniu podczas kontaktów seksualnych z osobami, o których nie wiedzą, że są zakażone (bezobjawowi nosiciele).

2. Jak można zapobiec zakażeniu wirusem opryszczki?

Nie można zapobiec zakażeniu HSV umiejscowionemu na wargach i okolicy ust ponieważ kontakt z wirusem następuje w codziennym życiu. Natomiast opryszczce narządów płciowych można zapobiec unikając kontaktów seksualnych z osobami z aktywnym zakażeniem oraz używając prezerwatyw.  

3. Czy są inne typy wirusa HSV poza HSV-1 i HSV-2?

Tak. Do rodziny herpeswirusów należy ponad 25 wirusów, z czego co najmniej 8 wywołuje zakażenia u ludzi. Są to:

  • HSV-1, wirus opryszczki pospolitej 1
  • HSV-2, wirus opryszczki pospolitej 2
  • Varicella Zoster Virus (VZV, HHV-3), ospy wietrznej i półpaśca,
  • Epstein Barr Virus (EBV, HHV-4), wirus mononukleozy zakaźnej,
  • cytomegalowirus (CMV, HHV-5), wirus cytomegalii
  • ludzki herpeswirus 6 (HHV-6), wirus rumienia nagłego dzieci
  • ludzki herpeswirus 7 (HHV-7), wirus rumienia nagłego dzieci
  • ludzki herpeswirus 8 (HHV-8), który jest odpowiedzialny za rozwój mięsaka Kaposiego u pacjentów z AIDS.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Opryszczka - badania

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021