Cyklosporyna

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Cyklosporyna

Inne Nazwy

Często używa się nazw handlowych, informacje na ten temat można znaleźć w publikowanych spisach leków lub internetowych bazach.

Powiązane badania

BUN, Kreatynina, Profil lipidowy, Wskaźniki funkcji wątroby, Terapeutyczne monitorowanie leków

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie służy do określenia stężenia cyklosporyny we krwi pacjenta, aby ustalić dawkowanie leku, utrzymać poziom terapeutyczny leku we krwi i wykryć ewentualne przedawkowanie (stężenie toksyczne).

Kiedy badanie jest wykonywane?

Na początku leczenia badanie wykonuje się zwykle 2-3 razy w tygodniu a następnie okresowo przy ustalonym dawkowaniu lub gdy trzeba zmieniać dawki.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie ma potrzeby. Zwykle pobiera się próbkę krwi 12 godz. po podaniu dawki leku.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Badanie polega na pomiarze stężenia cyklosporyny we krwi.

Cyklosporyna jest lekiem immunosupresyjnym, który wykorzystuje się w celu stłumienia naturalnej odporności organizmu.

Po transplantacji układ immunologiczny pacjenta rozpoznaje przeszczepiony narząd jako obcą tkankę i zachowuje się wobec niej tak jak np. wobec bakterii czy wirusów. Stosowanie cyklosporyny zmniejsza zdolność białych krwinek do odpowiedzi immunologicznej, przez co przeszczepiony narząd ma większe szanse na przetrwanie. Lek ten jest rutynowo wykorzystywany przy przeszczepach nerek, serca, wątroby i innych narządów.

Immunosupresyjne właściwości cyklosporyny okazały się też użyteczne w leczeniu objawów niektórych chorób, a zwłaszcza schorzeń autoimmunizacyjnych. Choroby te charakteryzują się niewłaściwą reakcją układu immunologicznego na własne tkanki lub komórki. W takich chorobach jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, niedokrwistości aplastyczne (uwarunkowane znacznym upośledzeniem czynności krwiotwórczej szpiku) i choroba Leśniowskiego-Crohna, cyklosporyna jest pomocna w zmniejszaniu odpowiedzi immunologicznej, czego efektem może być złagodzenie objawów. Lekarz może zdecydować o wdrożeniu leczenia cyklosporyną, jeżeli objawy są ciężkie i prowadzące do niepełnosprawności. Zwykle stosuje się ją, jeśli inne leki nie złagodziły dostatecznie objawów. Stężenie cyklosporyny we krwi musi być starannie kontrolowane.

Oznaczanie stężenia cyklosporyny we krwi pozwala stwierdzić, czy stężenie leku znajduje się w zakresie terapeutycznym odpowiednim dla pacjenta. Jeśli stężenie jest za niskie, może dojść do odrzucenia przeszczepionego narządu lub istnieje ryzyko nawrotu objawów chorób autoimmunizacyjnych. Zbyt wysokie stężenie leku wiąże się z ryzykiem zatrucia.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Badanie cyklosporyny zleca się, aby ocenić, czy stężenie leku osiągnęło wartości terapeutyczne i czy nie jest w zakresie wartości toksycznych. Kontrolowanie stężenia cyklosporyny jest ważne z kilku powodów:

  • Nie ma tak dobrej korelacji, jak dla niektórych innych leków, między dawką cyklosporyny a stężeniem tego leku we krwi.
  • Wchłanianie i metabolizm cyklosporyny podanej doustnie może bardzo różnić się u poszczególnych pacjentów, a nawet u tego samego pacjenta w zależności od czasu przyjęcia leku i rodzaju posiłku.
  • Stężenie leku we krwi może się zmieniać w zależności od przepisanej postaci leku i producenta preparatu.
  • U pacjentów po przeszczepach narządów szczególnie ważne jest odpowiednio wysokie stężenie cyklosporyny bezpośrednio po operacji, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu.
  • W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów lub łuszczycy stężenie leku we krwi musi być odpowiednio wysokie, aby objawy zaczęły ustępować.
  • Po przeszczepie nerki wynik badania pomaga odróżnić odrzucanie przeszczepu od uszkodzenia nerki z powodu zbyt wysokiego stężenia cyklosporyny.
  • Cyklosporyna może wywoływać toksyczne działania niepożądane, których można uniknąć, jeśli jej stężenie jest kontrolowane i dawki zmniejszane przy zbyt wysokich wartościach.

Dzięki kontroli stężenia cyklosporyny we krwi lekarze mogą upewnić się, że każdy pacjent otrzymuje odpowiednie dawki i odpowiednią postać leku, stosownie do wskazań.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Na początku leczenia, w czasie ustalania dawek oznaczenie cyklosporyny zleca się często, nawet codziennie. Kiedy odpowiednie dawkowanie zostanie ustalone, można badać stężenie leku rzadziej, ostatecznie co 1-2 miesiące. Jednak oznaczanie stężenia leku może być zlecane częściej jeśli pacjent zachoruje lub przyjmuje dodatkowe leki, które mogą wpływać na metabolizm cyklosporyny.

Pacjenci po przeszczepach na początku leczenia wymagają zwykle wyższych dawek cyklosporyny, a następnie, w miarę trwania terapii, dawki są zmniejszane. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów lub łuszczycy, jeśli pacjent dobrze znosi leczenie, można zwiększyć dawkę, aby bardziej złagodzić objawy. Po każdej zmianie dawkowania trzeba oznaczyć stężenie leku we krwi. Częstotliwość badania zależy dodatkowo od różnych czynników, takich jak przeszczepiony narząd, wiek i ogólny stan zdrowia pacjenta. Przykładowo pacjent po przeszczepie wątroby może wymagać bardziej regularnych kontroli, ponieważ cyklosporyna jest metabolizowana głównie w wątrobie i upośledzona funkcja tego narządu może prowadzić do wolniejszego usuwania leku z krwi. Badania mogą być potrzebne częściej, jeśli lekarz podejrzewa odrzucanie przeszczepu lub toksyczne działanie cyklosporyny na nerki.

Do objawów zatrucia cyklosporyną należą:

  • uszkodzenie nerek,
  • wysokie ciśnienie tętnicze,
  • drżenia,
  • krwawienia, obrzęk i przerost dziąseł,
  • nadmierne owłosienie (hirsutyzm),
  • zwiększone stężenia lipidów we krwi (hiperlipidemia).

Co oznacza wynik?

Zakres terapeutyczny stężenia cyklosporyny zależy zarówno od metody oznaczenia, jak i od rodzaju przeszczepu oraz długości okresu czasu od operacji przeszczepienia. Lekarze zwykle zaczynają od podawania wyższych dawek leku a następnie dostosowują dawkę dla pacjenta zmniejszając ja i utrzymując jak najdłużej to możliwe. Wyniki uzyskane z różnych rodzajów próbek i różnymi metodami nie są porównywalne. Laboratorium, które wykonuje oznaczenie, powinno dostarczyć lekarzowi informacji o odpowiednich dla użytej metody zakresach terapeutycznych.

Jeśli stężenie leku spada poniżej pożądanej wartości, wzrasta ryzyko odrzucenia przeszczepu lub nawrotu objawów choroby autoimmunizacyjnej. Jeśli stężenie leku jest zbyt wysoki, może dojść do rozwoju objawów zatrucia.

Niekiedy u pacjentów po przeszczepie mierzy się maksymalne stężenia leku (w próbkach krwi pobranych w dwie godziny po zażyciu leku). Wysokie maksymalne stężenia cyklosporyny wiążą się z niskim odsetkiem odrzuceń przeszczepów, szczególnie w pierwszych latach po transplantacji.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Większość laboratoriów wykorzystuje próbki pełnej krwi zamiast surowicy lub osocza. Najczęściej próbki krwi pobiera się 12 godzin po zażyciu ostatniej dawki albo tuż przed zażyciem kolejnej (stężenie minimalne). Niektóre metody laboratoryjne są bardziej swoiste dla cyklosporyny, a inne pozwalają na pomiar stężenia cyklosporyny i jej metabolitów, dlatego odpowiednie zakresy terapeutyczne będą różne.

Ponieważ zakresy terapeutyczne cyklosporyny zależą od metody oznaczenia, wskazane jest, aby przez cały czas trwania leczenia wszystkie próbki krwi były badane w tym samym laboratorium. Wtedy wyniki będą bardziej zgodne i łatwiej będzie je odnieść do odpowiedniego zakresu terapeutycznego.

W przypadkach innych niż transplantacje cyklosporyna może być przepisana razem z innymi lekami, np. niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). U pacjentów po przeszczepie razem z cyklosporyną mogą być wdrożone inne leki immunosupresyjne. Takie skojarzone leczenie jest skuteczniejsze. Inne leki zażywane przez pacjenta mogą wpływać na stężenie cyklosporyny we krwi. Lekarza, który kontroluje leczenie cyklosporyną należy poinformować o wszystkich innych zażywanych lekach, zmianach w diecie lub stanie zdrowia.

Cyklosporyna, szczególnie w wyższych stężeniach i zażywana przez dłuższy czas, może spowodować uszkodzenie nerek. W niektórych przypadkach może dojść do wzrostu stężenia lipidów we krwi lub do upośledzenia czynności wątroby. Dlatego lekarz może zlecać dodatkowe badania laboratoryjne mające na celu kontrolę funkcji nerek i wątroby oraz pozwalające wykryć zaburzenia lipidowe.


Pytania i odpowiedzi

1. Jak długo trwa leczenie cyklosporyną?

Pacjenci po przeszczepie muszą zażywać cyklosporynę, dopóki takie leczenie jest leczeniem z wyboru. Jeśli pojawiają się objawy odrzucania przeszczepu, nawet przy terapeutycznym poziomie leku, można wdrożyć inny lek immunosupresyjny. Ryzyko reakcji niepożądanych wzrasta tym bardziej, im dłużej pacjent zażywa cyklosporynę, dlatego lekarz może podjąć decyzję o zmianie leku po 2-3 latach leczenia cyklosporyną.

U pacjentów z chorobą autoimmunizacyjną, taką jak reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna lub łuszczyca, cyklosporynę stosuje się tylko w czasie zaostrzenia objawów i kiedy inne rodzaje leczenia nie są skuteczne. Nie zaleca się leczenia cyklosporyną dłuższej niż rok, bo im dłuższe leczenie, tym większe ryzyko zatrucia. Najbardziej polecane są krótkotrwałe, trwające 12 tygodni, ewentualnie powtarzane cykle leczenia cyklosporyną.

2. Kto zleca badanie cyklosporyny?

Zwykle za kontrolę leczenia cyklosporyną odpowiadają specjaliści w zakresie chorób, z powodu których leczenie zostało wdrożone. Tacy lekarze posiadają odpowiednią wiedzę na temat leczenia cyklosporyną i rozumieją, jak ważna jest ocena stężenia leku we krwi. Może to być chirurg lub lekarz, który leczy zapalenie stawów lub łuszczycę.

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.                

Na tej stronie      

Choroby : Choroby autoimmunizacyjne, zapalne jelit, reumatoidalne zapalenie stawów              

Linki do stron obcojęzycznych:

American Society of Transplantation: Patient Information
United Network for Organ Sharing: Transplant Living
Merck Manual Consumer Edition: Overview of Transplantation
MayoClinic.com: Cyclosporine (Oral Route, Intravenous Route)
MedlinePlus Drug Information: Cyclosporine

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Cyklosporyna

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021