Borelioza z Lyme - badania

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Przeciwciała IgM/IgG przeciw Borrelia burgdorferi

Inne Nazwy

Diagnostyka serologiczna boreliozy

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Aby zobaczyć czy pacjent miał kontakt z bakterią, która wywołuje boreliozę z Lyme.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Jeżeli występują objawy boreliozy z Lyme, zwłaszcza jeżeli chory przebywał w rejonie występowania dużej populacji kleszczy i/lub został zaatakowany przez kleszcze.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbkę krwi pobranej z żyły łokciowej. Jeśli występują objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lekarz pobiera płyn mózgowo-rdzeniowy z tzw. nakłucia lędźwiowego. Czasami, w przypadku zapalenia stawów pobierany jest płyn stawowy (płyn maziowy).

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie

Informacja o próbce

Co się oznacza?

We krwi pacjenta i płynie mózgowo rdzeniowym jeśli występują objawy neurologiczne, oznacza się obecność przeciwciał przeciw bakteriom wywołującym boreliozę z Lyme. Przeciwciała wytwarzane są przez układ immunologiczny człowieka w odpowiedzi na obecność Borrelia burgdorferi w organizmie. Wykrycie ich oznacza, że badany miał kontakt z bakterią Borrelia burgdorferi, która wywołuje boreliozę z Lyme. Jest ona przenoszona w wyniku ukłucia przez zakażonego kleszcza z rodzaju Ixodes. Choroba występuje na całym świecie. W Polsce notuje się coraz więcej zachorowań. Za tereny dużego ryzyka uważa się województwa podlaskie i zachodniopomorskie. Najwięcej zachorowań przypada na miesiące letnie oraz wiosenne.

Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom - CDC (Centers for Disease Control and Prevention) zaleca test immunoenzymatyczny ELISA lub immunofluorescencji - IFA do wykrywania przeciwciał IgM i/lub IgG przeciw Borrelia burgdorferi.

Test
ten może również wykryć przeciwciała dla innych bakterii, podobnych do Borrelia burgdorferi, np. wywołujących kiłę (Treponema pallidum). W związku z tym, jeżeli wynik jest dodatni lub niejednoznaczny, wykonywany jest dodatkowy test nazywany Western blot. Pomaga on w potwierdzeniu rozpoznania boreliozy z Lyme.

Badanie płynu stawowego jest nieswoiste i nie należy do rutynowych procedur diagnostycznych. Jeżeli jednak zostanie wykonane u chorego, zwykle wykazuje leukocytozę i podwyższone stężenie białka.

Do objawów boreliozy z Lyme należą: zmiana skórna, tzw. rumień wędrujący w miejscu ugryzienia lub wysypka plamista okalająca miejsce ugryzienia, gorączka, dreszcze, ból głowy, zmęczenie. Choroba jeśli nieleczona postępuje, powodując okresowo pojawiające się bóle stawów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwu twarzowego, osłabienie i zdrętwienie kończyn górnych oraz dolnych, problemy z pamięcią, a sporadycznie - zaburzenia pracy serca oraz problemy ze wzrokiem.

Układ immunologiczny człowieka potrzebuje trochę czasu, aby wyprodukować przeciwciała przeciw Borrelia burgdorferi. Przeciwciała klasy M, tzw. IgM, przeciw Borrelia burgdorferi mogą być wykrywane we krwi pacjenta po około 2-3 tygodniach od zakażenia. Poziom przeciwciał IgM osiąga maksymalną wartość po około 6 tygodniach od zakażenia, po czym obniża się. Z kolei przeciwciała klasy G - IgG mogą być wykrywane po kilku tygodniach od zakażenia, osiągając najwyższy poziom po 4-6 miesiącach, utrzymujący się przez kilka lat.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Badanie wykonuje się, aby stwierdzić czy pacjent z objawami charakterystycznymi dla boreliozy z Lyme jest zakażony bakteriami Borrelia burgdorferi. Test wykonuje się w celu wykrycia w surowicy krwi pacjenta przeciwciał przeciw bakteriom wywołującym boreliozę z Lyme. Infekcja atakuje wiele narządów i u wielu pacjentów rozpoczyna się rumieniem wędrującym w miejscu ukłucia przez kleszcza i objawami przypominającymi grypę. Choroba może postępować i powodować wiele przewlekłych objawów, takich jak zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie stawów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.

Ponieważ objawy boreliozy z Lyme są bardzo zróżnicowane a przeciwciała dla bakterii ją wywołujących mogą pojawić się dopiero po 4-6 tygodniu od kontaktu z kleszczem, zakażenie jest trudne do zdiagnozowania. Szczególne trudności w rozpoznaniu choroby występują w przypadku pacjentów, u których nie pojawia się rumień wędrujący ani wysypka plamista. Badanie krwi wykonuje się aby wykryć odpowiednie poziomy przeciwciał należące do immunoglobulin klasy M (IgM) i immunoglobulin klasy G (IgG), które tworzą się przeciw bakteriom Borrelia burgdorferi. Jeśli wyniki testów są ujemne, a objawy chorobowe utrzymują się, lekarz może zlecić badania ponownie, po kilku tygodniach. Test może wykryć także przeciwciała dla innych, podobnych bakterii, np. wywołujących kiłę (Treponem pallidum). Dlatego jeżeli wynik badania jest dodatni, należy wykonać dodatkowy test metodą Western blot, który potwierdzi obecność swoistych przeciwciał dla bakterii wywołujących boreliozę z Lyme.

Aby ocenić w jakiej fazie choroby jest pacjent - czy choroba postępuje, czy pacjent jest w fazie zdrowienia, wykonuje się badanie kolejnej próbki krwi i porównuje się poziom przeciwciał z wynikiem uzyskanym z pierwszej próbki krwi.

Jeśli występują objawy zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, badania wykonuje się w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Czasami wykonuje się testy opierające się na badaniu DNA bakterii, jak łańcuchowa reakcja polimerazowa (PCR), która jest bardzo czuła i wykrywa materiał genetyczny wywołującej zakażenie bakterii. Metoda PCR nie powinna być wykorzystywana w diagnostyce rutynowej ze względu na niedostateczną standaryzacje w diagnozowaniu zakażeń występujących na terenie Polski. PCR pozwala na wykrycie DNA Borrelia burgdorferi nie określając czy pochodzi z żywych czy z martwych komórek bakterii. Zatem dodatni wynik nie jest równoznaczny z aktywnym zakażeniem.

Rzadko pobiera się wycinek skóry (biopsja) w celu wykonania posiewu i wyhodowania bakterii Borrelia burgdorferi.

Wykrycie krętków Borrelia burgdorferi mikroskopowo lub poprzez hodowle jest trudne i obarczone wysokim odsetkiem wyników fałszywych.

Podsumowując, testy te pomagają lekarzowi potwierdzić diagnozę, a jej postawienie pozwala rozpocząć właściwe leczenie.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Lekarz zleci badanie jeżeli u pacjenta występują charakterystyczne objawy związane z ukłuciem kleszcza, a przebywał on na terenach, na których występuje duża populacja kleszczy. Do objawów tych należą:

  • zmiana skórna, tzw. rumień wędrujący w miejscu ugryzienia lub wysypka plamista okalająca miejsce ugryzienia,
  • gorączka,
  • dreszcze,
  • ból głowy,
  • zmęczenie.

Nieleczona choroba postępuje, powodując okresowo pojawiające się bóle stawów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwu twarzowego, osłabienie i drętwienie kończyn górnych oraz dolnych, problemy z pamięcią, a sporadycznie - zaburzenia pracy serca oraz problemy ze wzrokiem. Dlatego jeżeli objawy są niejednoznaczne, mało charakterystyczne, jak objawy grypopodobne, drętwienia i bóle mięśni oraz stawów, włącznie z zapaleniem stawów, zmęczeniem, problemami kardiologicznymi i neurologicznymi, lekarz może zlecić badanie w celu wykluczenia bądź potwierdzenia boreliozy z Lyme.

Najpierw zlecane jest oznaczenie poziomu przeciwciał IgM i IgG w surowicy pacjenta. Jeżeli wynik jest dodatni lub niejednoznaczny, wykonywany jest dodatkowy test nazywany Western blot. Po kilku tygodniach bada się kolejną próbkę krwi i porównuje z poziomem przeciwciał oznaczonym w pierwszej próbce, w celu określenia stadium choroby.

Co oznacza wynik?

U zdrowego dorosłego człowieka, który nigdy nie miał kontaktu z bakteriami Borrelia burgdorferi nie występują przeciwciała dla tych bakterii. Przeciwciała mogą pojawić się we krwi, od 3 do 30 dni po ukłuciu kleszcza.

Jeśli we krwi pacjenta występują przeciwciała IgM i IgG, a wynik testu Western blot jest pozytywny, pacjent prawdopodobnie choruje na boreliozę z Lyme. Jeśli poziom przeciwciał w kolejnej próbce krwi będzie wyższy niż w pierwszej, u pacjenta występuje aktywne zakażenie, wymagające leczenia.

Gdy we krwi pacjenta występują tylko przeciwciała IgM, pacjent może mieć wczesne stadium choroby lub może być to wynik fałszywie dodatni.

Jeżeli we krwi pacjenta nie wykryto przeciwciał IgM, a obecne są przeciwciała IgG i test Western blot jest dodatni, pacjent prawdopodobnie ma późne stadium choroby lub chorował na boreliozę z Lyme w przeszłości.

Jeśli we krwi pacjenta nie wykryto przeciwciał IgM ani IgG, prawdopodobnie objawy chorobowe mają inną przyczynę lub przeciwciał jest jeszcze zbyt mało by je wykryć. W takim przypadku lekarz zastosuje leczenie na podstawie wywiadu epidemiologicznego i objawów. Może też zlecić powtórne badanie po kilku tygodniach.
Podsumowując, w tabeli zgromadzono możliwe do uzyskania wyniki testów w kierunku boreliozy z Lyme i podano ich interpretację.

Wynik dodatni w metodzie PCR nie jest równoznaczny z aktywnym zakażeniem. PCR pozwala na wykrycie DNA Borrelia burgdorferi nie określając czy pochodzi z żywych czy z martwych komórek bakterii. Wynik ujemny w reakcji PCR oznacza, że prawdopodobnie pacjent nie choruje na boreliozę z Lyme, lub było zbyt mało DNA bakteryjnego w badanej próbce pobranej od pacjenta.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Przeciwciała IgG mogą utrzymywać się we krwi bardzo długo i dlatego u ludzi, którzy byli wcześniej zakażeni wyniki testów mogą być dodatnie chociaż nie są oni chorzy na boreliozę z Lyme.

Borrelia burgdorferi należy do grupy bakterii nazywanych krętkami. Inne choroby wywołane przez krętki (kiła, leptospiroza) mogą powodować występowanie wyników fałszywie dodatnich, podobnie jak zakażenie wirusem HIV, mononukleoza, choroby autoimmunologiczne. Również antybiotyki mogą wpływać na wyniki testów i dlatego jeżeli było się leczonym antybiotykami przed wykonaniem testów w kierunku boreliozy z Lyme należy o tym poinformować lekarza.

Pytania i odpowiedzi

1. Jak należy leczyć boreliozę z Lyme?

Większość chorych na boreliozę z Lyme jest leczonych antybiotykami.

2. Czy można zabezpieczyć się przed zakażeniem?

Tak. Jeżeli przebywa się w lesie lub ogrodzie na terenach, na których występuje dużo kleszczy, należy unikać kontaktu z ziemią, liśćmi i roślinami. Powinno się ubierać zamknięte obuwie, jasne ubranie i stosować insektycydy zawierające DEET (N,N-dietylo-m-toluamid). Należy często sprawdzać ubranie i odkryte części skóry i natychmiast usuwać znalezione kleszcze. Takie zwierzęta jak psy, koty, konie i krowy mogą także być atakowane przez kleszcze.

Należy często sprawdzać skórę zwierząt, szczególnie głowę, kark, uszy i między palcami oraz spryskiwać je repelentami przepisanymi przez lekarza weterynarii.  

3. Jak można rozpoznać objawy jeżeli nie występuje zmiana skórna (rumień wędrujący)?

W Europie, rumień wędrujący występuje u około 75% zakażonych. Może być to klasyczny rumień wędrujący ale także wysypka plamista, podobna do reakcji alergicznej, ugryzienia pająka lub do grzybicy. Może pojawić się po kilku dniach lub tygodniach od momentu ukłucia przez kleszcza i nagle zniknąć. Jeżeli to możliwe należy tę zmianę skórną, zanim zniknie, pokazać lekarzowi. Warto wykonać zdjęcie tej zmiany na wypadek gdyby znikła przed wizyta lekarską.

Inne objawy boreliozy z Lyme to zmęczenie, dreszcze i gorączka, ból głowy, mięśni, stawów, powiększone węzły chłonne. Jeśli wymienione objawy występują u chorego i nieznana jest ich przyczyna, należy skontaktować się z lekarzem.

4. Jaki rodzaj kleszczy może przenosić boreliozę z Lyme?

Wszystkie gatunki kleszczy z rodzaju Ixodes są przenosicielami boreliozy z Lyme.

5. Co oznacza tzw. zespół poboreliozowy?

U około 10-20% osób poddanych zalecanej antybiotykoterapii objawy, takie jak zmęczenie oraz ból mięśni i stawów utrzymują się przez ponad 6 miesięcy. Stan taki nosi nazwę zespołu poboreliozowego (ang. post-treatment lyme disease syndrome, PTLDS). Obecnie trwają badania nad zrozumieniem jego przyczyny.

Jeżeli objawy choroby utrzymują się po zakończeniu leczenia, należy skontaktować się z lekarzem.

6. Czy możliwe jest powtórne zachorowanie na boreliozę z Lyme?

Zachorowanie na boreliozę nie daje trwałej odporności. Ponowne zachorowanie jest możliwe u osób z wcześniej rozpoznaną chorobą. Jednak zdarza się to rzadko.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Borelioza z Lyme - badania

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021