Badanie wrażliwości na warfarynę

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Genotyp CYP2C9, genotyp VKORC1

Inne Nazwy

Wrażliwość na warfarynę - genotypowanie

Powiązane badania

PT i INR, Badania farmakogenetyczne

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

W celu stwierdzenia obecności mutacji genetycznych CYP2C9 i/lub VKORC1 i ustalenia czy pacjent potrzebuje niższych lub wyższych niż przeciętne dawek leku przeciwkrzepliwego (antykoagulantu) o nazwie warfaryna. Nie każdy pacjent leczony warfaryną wymaga wykonania testu. Obecnie nie ma pełnej zgodności co do użyteczności tego badania.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Badanie można zlecić przed rozpoczęciem leczenia warfaryną, jeżeli u chorego występowały epizody zakrzepowe lub krwawienia oraz w przypadku trudności z dobraniem właściwej dawki u pacjenta leczonego warfaryną.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Warfaryna jest popularnym środkiem przeciwkrzepliwym (antykoagulantem). Pomaga zapobiegać tworzeniu się zakrzepów (zakrzepica, zatorowość) u osób z grupy podwyższonego ryzyka oraz zapobiegać postępowi zaburzeń krzepliwości. Do grupy należy zaliczyć osoby z zaburzeniami wykrzepiania, migotaniem przedsionka, po wszczepieniu sztucznych zastawek oraz poddawanych zabiegom ortopedycznym.

Oznaczanie wrażliwości na warfarynę pozwala ustalić, czy podczas leczenia pacjent wymaga podawania niższych czy też, w rzadszych przypadkach, wyższych dawek tego leku. W badaniu wykrywa się popularne mutacje dwóch genów: CYP2C9 i VKORC1.Badanie czasami zleca się w celu szybszego ustalenia właściwej dawki warfaryny i/lub szybszego osiągnięcia jej odpowiedniego stężenia w organizmie.

Podawanie warfaryny jest dosyć trudne z uwagi na to, że jest ona skuteczna w ściśle określonym stężeniu, a jej poziom ulega wahaniom w zależności od wielu różnych czynników. Jeżeli podana dawka jest zbyt niska, zachodzi ryzyko powstania zakrzepów i zatorów, a w przypadku zbyt wysokiej dawki może dochodzić do krwawień o nasileniu od umiarkowanego do gwałtownego. Przedział terapeutyczny jest wąski i odmienny u każdego pacjenta.

Dotychczas lekarze obliczali wstępnie dawkę warfaryny biorąc pod uwagę wiek, masę ciała i płeć pacjenta, a następnie monitorowali skuteczność działania leku poprzez regularne oznaczanie PT/INR (czas protrombinowy / międzynarodowy współczynnik znormalizowany) w celu ustabilizowania dawki i uzyskania prawidłowej krzepliwości. Metoda ta jest nadal w użyciu, lecz cały proces adaptacji może trwać nawet kilka tygodni.

Badania genetyczne w kierunku wrażliwości na warfarynę mogą pomóc skrócić czas wymagany do ustalenia dawkowania leku, czyli zachowania odpowiednich właściwości przeciwkrzepliwych bez występowania krwawień. Pacjenci o większej wrażliwości na warfarynę mogą potrzebować mniejszych dawek niż osoby bardziej oporne na jej działanie. Różnica wrażliwości jest w pewnym stopniu spowodowana mutacjami dwóch genów:

  • Genu VKORC1 kodującego wytwarzanie białka (VKOR) odgrywającego rolę w wytwarzaniu niektórych czynników krzepnięcia (II, VII, IX, X), które uczestniczą w procesie krzepnięcia. Warfaryna hamuje aktywność VKOR, dlatego też mutacja genu VKORC1 może spowodować zmniejszenie (oporność) lub zwiększenie wrażliwości na warfarynę.
  • Genu CYP2C9 kodującego wytwarzanie białka (CYP2C9) biorącego udział w rozkładzie (metabolizmie) warfaryny. Pacjenci z wariantami CYP2C9 mogą mieć problemy z odpowiednio szybkim usuwaniem warfaryny z organizmu, przez co mogą wymagać podawania niższych (a czasami nawet znacznie niższych) dawek tego leku.

Każda osoba dziedziczy po jednej kopii każdego genu od matki i od ojca. Dlatego też geny CYP2C9 i VKORC1 występują w organizmie w postaci dwóch odziedziczonych kopii genu (alleli). U jednej osoby możliwe jest występowanie dwóch alleli w formie niezmienionej (dzikich), jednego allelu dzikiego i jednego zmutowanego (heterozygota), dwóch takich samych mutacji (homozygota) lub kombinacji dwóch różnych odmian alleli zmutowanych („złożona heterozygota”). Kombinacja kopii genów CYP2C9 i VKORC1 może zadecydować o szybkości rozkładu i usuwania warfaryny z organizmu, a tym samym o odpowiedzi na leczenie.

Badanie wrażliwości na warfarynę (genotypowanie) pozwala sprawdzić, czy u chorego występują warianty genu CYP2C9 i VKORC1. Uważna interpretacja wyników może pomóc w dobraniu odpowiednich dawek warfaryny dla badanego pacjenta.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Badanie wrażliwości na warfarynę (genotypowanie) może służyć określeniu wrażliwości lub (rzadziej) oporności pacjenta na warfarynę i pomóc w dobraniu odpowiednich dawek tego leku. Warfaryna to antykoagulant, czyli lek przeciwzakrzepowy. Pomaga zapobiegać tworzeniu się zakrzepów (zakrzepica, zatorowość) u osób z grupy podwyższonego ryzyka oraz zapobiegać postępowi zaburzeń krzepliwości.

Badanie polega na wykryciu obecności mutacji określonych genów.

  • Gen VKORC1 koduje białko, którego aktywność jest hamowana przez warfarynę. Mutacja tego genu może powodować zmiany w obrębie białka prowadzące do zwiększonej lub obniżonej wrażliwości na przeciwkrzepliwe działanie warfaryny. W zależności od występującego wariantu, pacjent może na początku wymagać niższych lub wyższych dawek.
  • Gen CYP2C9 koduje białko biorące udział w rozkładzie (metabolizmie) warfaryny. Metabolizm warfaryny w organizmie zachodzi wtedy wolniej, powodując wolniejszy klirens i z czasem kumulację leku w organizmie. W takim wypadku może zachodzić konieczność zmniejszenia dawki leku.

Badanie może być pomocne w ustaleniu odpowiedniego dawkowania leku u pacjenta, u którego wcześniejsze przyjmowanie warfaryny spowodowało powstawanie zakrzepów lub krwotoków, lub u którego osiągnięcie stałego efektu przeciwkrzepliwego wymagało wielokrotnego dostosowywania dawki.


Oznaczenia genów CYP2C9 i VKORC1 nie są obecnie wykonywane na szeroką skalę. Wprawdzie badania wykazały, że geny te mają wpływ na stopień wrażliwości na warfarynę i w wielu przypadkach mogą przesądzać o konieczności indywidualnego dostosowania dawki u pacjentów, jednak dotychczas nie osiągnięto zgodności co do konieczności wykonywania badań.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Badanie wrażliwości na warfarynę można zlecić przed rozpoczęciem leczenia warfaryną, lub jeżeli u pacjenta trudno jest uzyskać stabilne działanie przeciwkrzepliwe albo dochodzi do nadmiernego wykrzepiania lub krwotoków.

Badanie to nie jest wykonywane u każdego pacjenta, któremu przepisano warfarynę. Obecnie opinie na temat przydatności tego badania są podzielone.

Co oznacza wynik?

Badanie wrażliwości na warfarynę umożliwia wykrycie wariantów genetycznych (genotypu) CYP2C9 i VKORC1 występujących u pacjenta. Ostrożna interpretacja wyniku pomaga ustalić prawdopodobieństwo konieczności podania warfaryny w dawkach niższych lub wyższych niż typowe. Wyniki często interpretuje specjalista.

U osób z co najmniej jedną kopią wariantu genu CYP2C9 lub VKORC1 zachodzi większe prawdopodobieństwo konieczności podawania warfaryny w zmniejszonych lub zwiększonych dawkach. Wymagana dawka zależy od liczby i typu obecnych wariantów genetycznych, lecz również od innych czynników takich jak stan zdrowia, wiek, płeć, dieta i inne leki.

Badanie wykrywa tylko najczęściej występujące warianty genetyczne CYP2C9 i VKORC1. W przypadku obecności rzadszego wariantu wynik testu może być ujemny, mimo że pacjent ma podwyższoną lub obniżoną wrażliwość (oporność) na działanie warfaryny.


Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Niektóre organizacje prozdrowotne popierają badanie wrażliwości na leczenie warfarynyną, z kolei inne oczekują dalszych dowodów potwierdzających realny wpływ tego badania na zdrowie pacjenta – jak na przykład zmniejszenie liczby epizodów zakrzepowych lub krwotoków u pacjentów leczonych warfaryną. Obecnie trwają badania, które być może w ciągu najbliższych kilku lat pozwolą określić faktyczną przydatność kliniczną oznaczania wrażliwości na warfarynę.

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) wprowadziła zmiany na etykiecie produktowej warfaryny, podając informacje dotyczące przydatności badań genetycznych CYP2C9 i VKORC1 oraz wytyczne dotyczące dawkowania warfaryny w oparciu o wyniki testów.

Bez względu na pierwotne dawkowanie warfaryny, leczenie każdego pacjenta należy monitorować przy pomocy testu PT/INR i dostosowywać dawkowanie z uwzględnieniem jego wyników.

Wiele leków wchodzi w interakcję z warfaryną i może spowalniać jej metabolizm. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.

Warfarynę przepisuje się osobom o podwyższonym ryzyku powstawania zakrzepów, w tym osobom, które przeszły incydent zakrzepowo-zatorowy, z nadkrzepliwością, migotaniem przedsionków, pacjentom ze sztucznymi zastawkami serca oraz osobom po operacjach ortopedycznych.

Pytania i odpowiedzi

1. Czy w przypadku wykonania badania genetycznego konieczne jest dalsze monitorowanie badaniem PT/INR?

Tak. Bez względu na wynik badania genetycznego, odpowiedź na leczenie warfaryną należy monitorować przy pomocy regularnie wykonywanych badań PT/INR, ze względu na to, że na indywidualną krzepliwość u pacjenta mogą mieć wpływ czynniki ulegające zmianom w czasie, takie jak dieta, wiek, masa ciała, inne leki i ogólny stan zdrowia.

2. Czy badanie wrażliwości na warfarynę można wykonać w gabinecie lekarskim?

Nie. Badanie wymaga specjalistycznego sprzętu i przeszkolenia. Nie jest ono wykonywane w każdym laboratorium. Czasami próbkę należy wysłać do laboratorium referencyjnego.

3. Czy badanie trzeba powtarzać?

Nie. Badanie dostarcza informacji o odziedziczonych genach. Informacje te nie ulegają zmianie, więc nie ma konieczności powtarzania testu.

4. Czy należy informować lekarzy o wrażliwości na warfarynę?

Tak. Należy również informować lekarza o przyjmowaniu warfaryny. Zarówno przyjmowanie tej substancji, jak i wrażliwość na nią jest istotna dla lekarza i dentysty, ponieważ może to mieć wpływ na wybór sposobu leczenia. CYP2C9 może wpływać również na metabolizm wielu innych leków.

5. Czy badaniu wrażliwości na warfarynę należy również poddać członków rodziny pacjenta?

Należy to przedyskutować z lekarzem prowadzącym i rodziną. Zazwyczaj nie ma takich wskazań, o ile inny członek rodziny nie będzie również poddany leczeniu warfaryną. Należy jednak pamiętać, żeby informować lekarza o istniejących w rodzinie przypadkach genetycznie uwarunkowanej odmiennej wrażliwości na warfarynę.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Badanie wrażliwości na warfarynę

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021