Czynnik V Leiden i mutacja genu protrombiny 20210

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Mutacja Leiden genu czynnika V i mutacja genu protrombiny 20210

Inne Nazwy

Oporność na aktywowane białko C, APCR, mutacja czynnika V Leiden, czynnik V R506Q, PT 20210, PT G20210A

Powiązane badania

Protein C, Protein S, Homocysteina, Czynniki krzepnięcia

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie wykonuje się w celu oceny czy pacjent posiada dziedziczną mutację genu powodującą zwiększenie ryzyka zachorowania na chorobę zakrzepowo-zatorową (nieprawidłowe tworzenie się zakrzepów blokujących przepływ krwi).

Kiedy badanie jest wykonywane?

Jeżeli u pacjenta, szczególnie u osoby stosunkowo młodej (poniżej 50 roku życia), wystąpił niespodziewany incydent zakrzepowy, u osoby z powtarzającymi się incydentami zakrzepowymi oraz u krewnych osób z udokumentowaną chorobą zakrzepowo-zatorową.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie.

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Czynnik V i protrombina są czynnikami krzepnięcia. Jest to grupa białek wytwarzanych w wątrobie, niezbędnych do prawidłowego procesu krzepnięcia krwi, który rozpoczyna się po zranieniu naczynia krwionośnego. Do miejsca uszkodzenia przylegają płytki krwi, które zlepiają się (agregują) wydzielając substancje aktywujące czynniki tworzące kaskadę krzepnięcia. Sekwencyjna aktywacja kolejnych czynników prowadzi w końcowym etapie do przekształcenia fibrynogenu do fibryny, która tworzy włóknistą sieć stabilizującą czop płytkowy zabezpieczającą miejsce zranienia do czasu wygojenia uszkodzenia. Przekształcenie fibrynogenu w fibrynę odbywa się przy udziale trombiny.

Prawidłowe działanie układu krzepnięcia, czyli powstanie stabilnego czopu hemostatycznego po zranieniu i jego usunięcie, gdy nie jest już potrzebny, wymaga odpowiedniej do potrzeb liczby płytek krwi, stężenia i aktywności wszystkich czynników krzepnięcia oraz właściwego współdziałania wszystkich składowych procesu. Niedobór płytek krwi i/lub czynników krzepnięcia powoduje powstanie skazy (nadmierne krwawienia), natomiast ich nadmiar rozwój zakrzepicy.

Czynnik V Leiden i PT 20210 są niezależnymi mutacjami i ich wykrycie wymaga wykonania dwu różnych testów. Zwykle jednak przeprowadza się je równocześnie jako część postępowania diagnostycznego mającego wyjaśnić przyczynę występowania incydentów zakrzepowych. Oznaczenie każdej z nich ma na celu stwierdzenie obecności mutacji oraz ustalenie czy jest to forma homo-czy heterozygotyczna. Mutacje heterozygotyczne (tylko jeden zmutowany gen) są znacznie częstsze, natomiast mutacje homozygotyczne (oba geny są zmutowane) są bardzo rzadkie.

Czynnik V Leiden jest wariantem czynnika V krzepnięcia powstającym w wyniku mutacji punktowej tj. zamiany jednego z nukleotydów znajdujących się w genie, odpowiedzialnym za proces powstania czynnika V. Zmienione białko jest prawidłowo aktywowane w procesie krzepnięcia, ale znacznie wolniej niż normalnie unieczynniane przez aktywowane białko C (ang. Activated Protein C, APC). APC pełni rolę regulatora procesu krzepnięcia, a oporność na jego działanie powoduje przedłużoną i nadmierną aktywność czynnika V, a w konsekwencji wzrost ryzyka chorób o etiologii zakrzepowo-zatorowej (zakrzepica żylna, tętnicza, zawał serca, udar mózgu). Powyższa mutacja ma również związek z powtarzającymi się poronieniami, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze ciąży.

Czynnik V Leiden jest najczęściej występującym uwarunkowanym genetycznie stanem nadkrzepliwości krwi. W Europie występuje u 5% rasy europejskiej. Pacjent z czynnikiem V Leiden może być heterozygotą (obecna jest jedna kopia genu zmienionego i jedna genu prawidłowego) lub homozygotą (obie kopie genów są zmienione, co jest zdecydowanie rzadsze). Ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej u osób heterozygotycznych wzrasta 3-8 krotnie, natomiast u osób homozygotycznych jest znacznie bardziej podwyższone, nawet 50-80 razy wyższe niż w populacji ogólnej.
Protrombina (PT) 20210 jest wariantem genu protrombiny, który także powstaje w wyniku mutacji punktowej i również wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy.

Osoba, u której występuje pojedynczy gen z mutacją PT 20210 jest heterozygotyczny pod względem tej mutacji. Jeżeli obie kopie są zmienione, pacjent jest homozygotyczny, ale zdarza się to niezmiernie rzadko.

U osoby jednym zmienionym genem ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej wzrasta 2,5 do 3 razy, natomiast ryzyko u osób z dwiema kopiami PT20210 jest trudno oszacować ze względu na brak wystarczającej liczby danych. PT 20210 występuje z mniejszą częstotliwością niż czynnik V Leiden (około 1-2 % populacji), częściej u osób rasy europejskiej niż u przedstawicieli innych ras.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Oznaczenia czynnika V Leiden i mutacji genu protrombiny 20210 zleca się wraz z innymi badaniami nadkrzepliwości krwi, aby określić przyczynę występowania zakrzepicy i/lub zatorowości. Badania te stosowane są w celu ustalenia przyczyny incydentu zakrzepowego, szczególnie, jeżeli wystąpił on u osoby stosunkowo młodej (poniżej 50 roku życia), bez widocznych przyczyn lub wystąpił w nietypowym miejscu, jak wątroba, nerki, mózg, miednica lub naczynia krwionośne w oku. Innym powodem zlecenia badania jest poszukiwanie przyczyn wielokrotnych poronień, zwłaszcza, jeżeli wystąpiły one w drugim lub trzecim trymestrze ciąży. Uważa się, że zakrzepy mogą mieć wpływ na funkcjonowanie krążenia w łożysku.

Jako badanie przesiewowe w kierunku obecności czynnika V Leiden może być stosowany test na oporność na aktywowane białko C. U około 95% osób z opornością na aktywowane białko C występuje również mutacja typu Leiden czynnika V krzepnięcia. W przypadku wykrycia oporności wykonuje się oznaczenia mutacji genu czynnika V Leiden w celu potwierdzenia rozpoznania oraz ustalenia czy pacjent jest hetero - czy homozygotą.

Mutację PT 20210 rozpoznaje się za pomocą badań genetycznych, sprawdzając bezpośrednio mutację genu oraz ustalając, czy pacjent jest hetero - czy homozygotą. Wprawdzie w przypadku obecności tej mutacji stężenie protrombiny zazwyczaj jest umiarkowanie podwyższone, jednak oznaczenie to nie posiada wartości klinicznej dla wykrycia mutacji.

W chwili obecnej specjaliści nie zalecają badań przesiewowych całej populacji w kierunku mutacji Leiden lub mutacji PT 20210. W przypadku wystąpienia mutacji, pacjent narażony jest na większe ryzyko rozwoju zakrzepicy, lecz ze względu na różnice w ekspresji genu 10% nosicieli mutacji Leiden, nigdy nie zachoruje na zakrzepicę żylną.

W celu wykrywania dodatkowych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na chorobę zakrzepowo-zatorową można wykonać także inne badania:

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Oznaczenie PT 20210 i czynnika V Leiden zleca się w przypadku, gdy pierwszy incydent zakrzepicy żylnej czy tętniczej wystąpił w stosunkowo młodym wieku (poniżej 50 roku życia), lub w nietypowym obszarze ciała. Badanie może zostać zlecone również w przypadku, gdy w rodzinie pacjenta występowały nawracające incydenty zakrzepowe. Rozważa się wykonywanie tych badań u kobiet, które cierpią na chorobę zakrzepowo-zatorową, a zamierzają przyjmować doustne środki antykoncepcyjne lub stosować hormonalną terapię zastępczą, lub u których wystąpiły poronienia z niewyjaśnionych przyczyn, szczególnie w drugim lub trzecim trymestrze ciąży.

Czasami zleca się wykonanie badań u członków rodziny pacjenta z mutacją czynnika V Leiden lub PT 20210. Jeżeli pacjent, u którego nie występują objawy choroby, wie, że jest nosicielem mutacji, będzie mógł świadomie ograniczać modyfikowalne czynniki ryzyka zakrzepicy np.: poprzez niestosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, zaprzestanie palenia papierosów. Będzie także świadomie postępował w innych sytuacjach mogących sprzyjać powstawaniu zakrzepicy (unieruchomienie lub operacja) poprzez stosowanie leków przeciwkrzepliwych (najczęściej heparyny drobnocząsteczkowe). Należy jednak pamiętać, że obecność mutacji u pacjenta nie oznacza, że zachoruje on na zakrzepicę.

Wykonanie badania oporności na aktywowane białko C, mutacji typu Leiden genu czynnika V oraz mutacji PT 20210 nie wymaga powtórzenia (jest to mutacja wrodzona obecna przez całe życie), o ile brak jest podejrzenia błędu laboratoryjnego.

Co oznacza wynik?

Oporność na aktywowane białko C w 95% spowodowana jest występowaniem czynnika V Leiden, jednak obecność mutacji Leiden należy potwierdzić badaniem genetycznym.

Pacjent może posiadać jedną (homozygota) lub dwie (heterozygota) kopie zmutowanego genu czynnika V Leiden lub PT20210.

Ryzyko występowania incydentów zakrzepowych i zatorowych związane z występowaniem mutacji jest zmienne. U pacjenta z mutacją choroba może w ogóle się nie ujawnić. U osoby, która doświadczyła już co najmniej jednego incydentu zakrzepowego i posiada mutację genu czynnika V lub protrombiny prawdopodobnie wystąpią następne epizody. W przypadku wyniku ujemnego badań można przypuszczać, że choroba zakrzepowo-zatorowa wynika z innych przyczyn.

Ryzyko związane z występowaniem mutacji Leiden, PT 20210 lub wrodzonych niedoborów czynników krzepnięcia jest niezależne. Jeśli u pacjenta występuje więcej niż jedna zmiana genetyczna ryzyko się sumuje. Do ryzyka dziedzicznego i nabytego dochodzą inne czynniki, np: przyjmowanie antykoncepcji doustnej, które mogą jeszcze bardziej zwiększyć ryzyko wystąpienia choroby. Na przykład u kobiety, która posiada jedną kopię zmutowanego genu czynnika Leiden ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej jest wyższe 2-3 razy w porównaniu z grupą kobiet bez mutacji. Jeśli przyjmuje ona doustne środki antykoncepcyjne ryzyko incedentu zakrzepowego jest 25 razy wyższe niż u osoby z mutacją, która nie stosuje antykoncepcji hormonalnej.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Istnieją dowody na to, że obecność mutacji Leiden może mieć związek z niepowodzeniami położniczymi.

Pytania i odpowiedzi

1. W jaki sposób leczy się chorobę zakrzepową?

Bez względu na przyczynę, zakrzepicę zazwyczaj leczy się przy pomocy leków przeciwkrzepliwych, zwykle przez 3-6 miesięcy podając heparyny drobnocząsteczkowe, warfarynę lub acenokumarol. Po zakończeniu leczenia poddaje się ocenie poziom ryzyka zakrzepicy u pacjenta, w celu podjęcia decyzji czy należy kontynuować terapię.

2. Czy osoby z mutacją Leiden genu czynnika V powinny być poddawane leczeniu przeciwzakrzepowemu?

Większość osób nie. Leczenie przeciwkrzepliwe i przeciwzakrzepowe stosuje się w leczeniu zakrzepicy żył głębokich i/lub incydentów zatorowych. Można rozważyć konieczność długotrwałego podawania leków u wybranych osób w określonych sytuacjach klinicznych. Informacja o obecności mutacji Leiden lub PT 20210 u pacjenta z rozpoznaną chorobą nie ma wpływu na sposób dawkowania leków lub czas trwania leczenia.

3. Jakie znaczenie kliniczne ma haplotyp HR2 genu czynnika V?

Uważa się, że mutacja R2 (A4070G) genu czynnika V może stanowić dodatkowy czynnik zwiększający oporność na aktywowane białko C, jeśli występuje równocześnie z mutacją Leiden. Sam haplotyp HR2 genu czynnika V nie zwiększa ryzyka zachorowania na zakrzepicę żylną.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Czynnik V Leiden i mutacja genu protrombiny 20210

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021