W celu ustalenia czy pacjent spożywał alkohol oraz oznaczenia zawartości etanolu w organizmie.

W przypadku objawów wskazujących na zatrucie etanolem, u osób podejrzanych o prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu oraz jako element testu do wykrywania środków odurzających.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej; powietrze wydychane do probówki lub balonika. Próbki moczu pobiera się do plastikowych pojemniczków. Czasami pobiera się jedną próbkę moczu, a w niektórych przypadkach dwie oddzielne próbki - jedna zostaje wylana a drugą pobiera się po oznaczonym czasie. Próbki śliny często pobiera się przez umieszczenie w ustach specjalnego tamponu do momentu nasączenia go śliną.

Próbki te należy przesłać do laboratorium w celu wykonania oznaczenia. Oznaczenie etanolu w wydychanym powietrzu dokonywane jest na miejscu przy pomocy alkomatu.

‍

Nie.

Oznacza się ilość etanolu we krwi, moczu lub ślinie. Etanol (zwany również alkoholem etylowym lub alkoholem) spożywany jest przez ludzkość na całym świecie od tysięcy lat. Niewielkie ilości mogą wywołać stan euforii, rozluźnienie i większą pewność siebie. Spożycie średniej ilości może spowodować upośledzenie zdolności oceny sytuacji oraz upośledzenie czynności motorycznych, a duże ilości spożyte w stosunkowo niewielkim przedziale czasowym mogą doprowadzić do ostrego zatrucia etanolem, dezorientacji, spłycenia oddechu, śpiączki a nawet śmierci. Długotrwałe spożywanie alkoholu w dużych ilościach może prowadzić do choroby alkoholowej i trwałego uszkodzenia wątroby.

Etanol po spożyciu wchłaniany jest w przewodzie pokarmowym i wraz z krwią transportowany do całego organizmu. Niewielkie ilości etanolu wydalane są z moczem lub wydychane z powietrzem, lecz większość jest metabolizowana przez wątrobę. Wątroba traktuje etanol jako substancję toksyczną. Przy pomocy enzymów najpierw utlenia alkohol do aldehydu octowego, następnie do kwasu octowego a w końcu do dwutlenku węgla i wody. Wątroba może przetworzyć w przybliżeniu jedną jednostkę alkoholu w ciągu godziny - gdzie przez pojęcie jednostki rozumie się ilość alkoholu zawartą w 350 ml piwa, 150 ml wina lub 45 ml whisky. Spożycie więcej niż jednej jednostki alkoholu w ciągu godziny powoduje nagromadzenie etanolu we krwi.

‍

Oznaczenie etanolu/alkoholu stosowane jest zarówno w celach medycznych jak i prawnych. Próbki do w/w celów zazwyczaj pobiera się i bada oddzielnie.

Cele medyczne: wykrycie obecności alkoholu w organizmie w celu zastosowania skutecznego leczenia objawów występujących u pacjenta. W takim celu stężenie alkoholu oznacza się we krwi lub w moczu. U pacjenta z objawami zatrucia etanolem na Izbie Przyjęć można wykonać jedno lub kilka z powyższych oznaczeń. Ze względu na to, że wiele innych stanów klinicznych może powodować podobne objawy, często wykonuje się również inne badania jak morfologia krwi, oznaczenia glukozy oraz elektrolitów. W przypadku podejrzenia przyjęcia innych, bardziej toksycznych substancji można również wykonać dodatkowe testy na obecność narkotyków i innych alkoholi (takich jak metanol i alkohol izopropylowy).

Cele prawne: celem oznaczenia jest wykrycie obecności alkoholu oraz ocena wyniku w kontekście obowiązujących przepisów. Oznaczenie w celach prawnych musi być wykonane przez specjalnie przeszkolone osoby a każdy krok związany z obiegiem i przetwarzaniem próbki musi być udokumentowany. Oznaczenie można zlecić w celu stwierdzenia, czy stężenie alkoholu we krwi podejrzanego kierowcy przekracza dopuszczalny limit, w celu ustalenia czy osoba nieletnia spożywała alkohol, czy więzień na zwolnieniu warunkowym pił alkohol oraz w celu stwierdzenia czy alkohol był przyczyną wypadku. Pośmiertne oznaczenie etanolu zlecane jest w celu ustalenia, czy alkohol przyczynił się do zgonu. Niektórzy pracodawcy wykonują wyrywkowe oznaczenia etanolu w celu sprawdzenia trzeźwości pracowników. Badanie to może również zostać wykonane u osób chcących wykupić polisę ubezpieczeniową na życie. (Uznaje się, że badania te wykonywane są z przyczyn prawnych, ponieważ wymagają pisemnego rejestrowania obiegu i przetwarzania próbki. Szczegółowe wymogi prawne w różnych krajach mogą się różnić).

Oznaczenia z przyczyn prawnych można wykonać we krwi, wydychanym powietrzu, moczu i/lub ślinie. Oznaczenia w wydychanym powietrzu są najczęściej wykonywane u kierowców. Wykorzystuje się w nich próbkę powietrza wydychanego głęboko z płuc a następnie przy zastosowaniu przelicznika ocenia się zawartość alkoholu w organizmie. Oznaczenie bezpośrednio we krwi można wykonać w celu potwierdzenia lub podważenia pierwszego wyniku i/lub jako alternatywę dla oznaczenia w wydychanym powietrzu. Alternatywę taką stanowić może również oznaczenie w moczu. Zazwyczaj badany oddaje próbkę moczu, którą następnie się wylewa, a po 20-30 minutach pobiera się kolejną. Ilość alkoholu w pierwszej próbce może być zmienna, ponieważ nie wiadomo jak długo mocz znajdował się w pęcherzu. Druga próbka oddana zostaje w określonym przedziale czasowym, dzięki czemu można zastosować inny przelicznik w celu oceny zawartości alkoholu we krwi. Czasami zleca się oznaczenie alkoholu w próbce moczu przygodnego. Oznaczenia w ślinie nie są powszechnie stosowane, lecz mogą stanowić alternatywną metodę przesiewowa.

‍

Oznaczenia etanolu z przyczyn medycznych zlecane są u pacjentów z objawami wskazującymi na zatrucie.

Objawy sugerujące nadużycie alkoholu to między innymi:

• splątanie, utrudniony kontakt z otoczeniem
• zataczanie się
• wymioty
• spłycony i/lub nieregularny oddech
• apatia
• utrata przytomności.

Oznaczenia z przyczyn prawnych zlecane są w przypadku podejrzenia o prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu oraz w celu ustalenia, czy alkohol odgrywał rolę w wypadku i/lub nagłej śmierci. Badania prowadzone przez pracodawcę mogą być wykonywane wyrywkowo oraz w przypadku podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie nietrzeźwym. Oznaczenia w celach ubezpieczeniowych wykonywane są przed zawarciem polisy. Szczegółowe wymogi prawne w różnych krajach mogą się różnić.

W przypadku oznaczeń w celach medycznych, obecność etanolu w próbce wskazuje na to, że osoba badana prawdopodobnie spożywała alkohol, a stężenie może wskazywać na stopień zatrucia etanolem. Jednak objawy i komplikacje mogą się znacznie różnić, w zależności od ogólnego stanu zdrowia, wieku oraz leków przyjmowanych przez osobę badaną. Zdolność usuwania alkoholu z organizmu zależy również od obecności niezbędnych enzymów oraz od czynności wątroby pacjenta. W przypadku oznaczeń wykonywanych w celach prawnych, wyniki porównuje się z dozwolonymi przez prawo limitami.

U osób przewlekle spożywających duże ilości alkoholu może rozwinąć się pewna tolerancja na tę substancję, która powoduje słabsze objawy spożycia alkoholu niż wynikałoby to z przyjętej dawki. U osób rzadko spożywających alkohol objawy kliniczne są wyraźne przy stosunkowo niskim stężeniu etanolu we krwi.

Wyniki uzyskane z różnych rodzajów próbek nie są równoważne. Oznaczenia w wydychanym powietrzu i w moczu uważane są za dobre wskaźniki stężenia alkoholu we krwi u większości osób, lecz mogą one podlegać wpływom różnych czynników. Stężenie w moczu nie jest tak miarodajne jak oznaczenie we krwi. Próbek moczu zawierających zarówno glukozę jak i mikroorganizmy (jak na przykład u pacjentów z cukrzycą) nie powinno przechowywać się w temperaturze pokojowej, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo, że mikroorganizmy spowodują fermentację glukozy, przez co wytworzy się etanol. To samo dotyczy próbek pobranych pośmiertnie. Czasami oznacza się dwa metabolity serotoniny 5-HIAA (kwas 5-hydroksyindolooctowy) i 5-HTOL (5-hydroksytryptofol) w celu oceny tego zjawiska oraz potwierdzenia spożycia alkoholu etylowego. Podwyższony wskaźnik 5-HTOL/5-HIAA może wskazywać na spożycie alkoholu.

Wpływ na stężenie alkoholu w wydychanym powietrzu może mieć spożycie alkoholu na kilka minut przed badaniem, obecność ketonów (występujących w wydychanym powietrzu u niektórych cukrzyków i osób na diecie) oraz inne substancje zawierające alkohol, jak na przykład płyn do płukania ust lub syrop na kaszel.

U dzieci zatruciu etanolem często towarzyszy niskie stężenie glukozy we krwi (hipoglikemia).

‍

1. Czy wyniki badań na obecność etanolu wykonane w celach medycznych są również przekazywane dla celów prawnych?

W większości przypadków oznaczenia w celach medycznych i prawnych wykonywane są niezależnie.

do góry

2. Czy pacjent może wybrać rodzaj próbki, z której wykonywane będzie oznaczenie?

W większości przypadków rodzaj próbki ustalony jest odgórnie, lecz często istnieje możliwość wykonania oznaczenia z innego rodzaju próbki w celu potwierdzenia lub odrzucenia wyniku.

do góry

3. Czy każdy organizm metabolizuje alkohol w takim samym tempie?

Ogólnie uznaje się, że organizm metabolizuje jedną jednostkę alkoholu w ciągu godziny, ale mogą wystąpić tu indywidualne różnice związane z rasą, płcią i wagą.

do góry

4. Czy można przyspieszyć eliminację alkoholu z organizmu?

Nie, szybkość eliminacji zależna jest od wydolności wątroby. Równoczesne spożycie pokarmów może opóźnić wchłanianie alkoholu z przewodu pokarmowego do krwi, a wypicie kawy może nieco poprawić koncentrację, ale nie ma sposobu na przyspieszenie metabolizmu alkoholu w wątrobie.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, klinij tu

Linki do stron w języku polskim:
‍Pij odpowiedzialnie

Linki do stron obcojęzycznych:
‍Mayo Clinic: Alcohol poisoning
‍National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism
‍Federal Aviation Administration: Industry Drug and Alcohol Testing Program
‍U.S. Department of Transportation: Drug and Alcohol Testing: Employees
‍Centers for Disease Control and Prevention: Alcohol and Public Health
‍MedlinePlus Health Topics: Alcohol

‍

‍