W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
W celu rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) i diagnostyki różnicowej zapaleń stawów, również w określeniu rokowania u pacjenta z RZS.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w przypadku wystąpienia objawów zapalenia stawów i/lub w przypadku niemożności określenia typu zapalenia stawów (gdy objawy wskazują na RZS, lecz choroba nie została potwierdzona) przy jednoczesnym podejrzeniu RZS.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Oznaczenie przeciwciał przeciwko cyklicznemu peptydowi cytrulinowanemu (CCP) jest badaniem, które umożliwia wykrycie obecności przeciwciał przeciwko cytrulinowanym peptydom we krwi. Te autoprzeciwciała są białkami wytwarzanymi przez układ odpornościowy w odpowiedzi na obecność cytruliny. Cytrulina jest aminokwasem, który nie jest wykorzystywany do syntezy białek, powstaje w wyniku modyfikacji argininy. Istnieją przypuszczenia, że przekształcanie argininy w cytrulinę może odgrywać rolę w autoimmunologicznym procesie zapalnym, zachodzącym w stawach w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą układową chorobą autoimmunizacyjną, powodującą stany zapalne, bolesność, sztywność oraz niszczenie stawów dłoni, stóp a także innych stawów.
Choroba ta może zaatakować w każdym wieku, lecz zazwyczaj rozwija się u osób pomiędzy 40 – 60 rokiem życia, z czego 75% stanowią kobiety. Przebieg i rokowania są różne. Choroba może rozwinąć się i postępować powoli lub gwałtownie. U niektórych pacjentów następuje remisja, a w niektórych przypadkach choroba ustępuje całkowicie. Nieleczone reumatoidalne zapalenie stawów może znaczne skrócić życie i w ciągu kilku lat może spowodować niezdolność do pracy.
Dostępnych jest wiele różnych metod leczenia minimalizujących ryzyko powikłań RZS lecz ich skuteczność zależy od właściwego rozpoznania i rozpoczęcia leczenia przed wystąpieniem znacznych uszkodzeń stawów. Czynnik reumatoidalny (RF) był pierwszym badaniem służącym do rozpoznania RZS i diagnostyki różnicowej zapalenia stawów i innych procesów zapalnych. Jednakże jego czułość i swoistość diagnostyczna nie są zadowalające; wynik oznaczenia może być ujemny u pacjentów z klinicznymi objawami reumatoidalnego zapalenia stawów albo dodatni u pacjentów bez RZS. Wykazano, że badanie przeciwciał anty-CCP cechuje się wyższą czułością i swoistością niż oznaczenie RF a wynik badania znacznie częściej jest dodatni u osób z wczesną postacią RZS.
Nowe Kryteria Klasyfikacji reumatoidalnego zapalenia stawów opublikowane w 2010 roku przez Amerykańskie Kolegium Reumatologii (ACR) włączają oznaczenie przeciwciał przeciwko CCP obok czynnika reumatoidalnego do rozpoznania RZS.
Według Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego (American College of Rheumatology), przeciwciała przeciwko CCP można wykryć u około 50-60% pacjentów z wczesną postacią RZS (około 3-6 miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów). Wczesne wykrycie i rozpoznanie RZS umożliwia szybkie wprowadzenie intensywnego leczenia, co pozwala ograniczyć powikłania i uszkodzenie tkanek.
Oznaczanie przeciwciał anty CCP może być również wykonywane w celu oceny prawdopodobieństwa rozwoju RZS u pacjentów z niezróżnicowanym zapaleniem stawów (czyli u takich, u których objawy sugerują rozpoznanie RZS, ale jeszcze nie są spełnione wszystkie kryteria.) CCP jest badaniem bardziej swoistym dla RZS niż tradycyjny RF, szczególnie w przypadkach gdy manifestacja kliniczna choroby nie jest jednoznaczna. Według American College of Rheumatology, blisko 95% pacjentów z dodatnim CCP zachoruje w przyszłości na RZS.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
U pacjentów z niezróżnicowanym zapaleniem stawów (wykazujących objawy, lecz bez rozpoznania RZS) badanie przeciwciał anty-CCP zazwyczaj zleca się razem z oznaczeniem RF. Przeciwciała anty-CCP można również wykonać jako badanie potwierdzające w przypadku ujemnego wyniku RF przy jednoczesnych charakterystycznych objawach klinicznych, takich jak:
- Bolesność, podwyższona temperatura i opuchlizna stawów, najczęściej w obrębie dłoni i nadgarstków,
- Ból czasami obejmuje również łokcie, szyję, barki, biodra, kolana i/lub stopy
- Sztywność zajętych stawów pojawiająca się rano i ustępująca z upływem dnia
- Zmęczenie
- Gorączka
- Guzki pod skórą, szczególnie w okolicach łokci
- Złe samopoczucie
Co oznacza wynik?
Nie można interpretować wyników badania laboratoryjnego, bez powiązania z obrazem klinicznym. Jeżeli jednak wyniki anty-CCP i RF u pacjenta są dodatnie, istnieje duże prawdopodobieństwo, że choruje on na RZS i że choroba ta może przybrać cięższą postać. W przypadku dodatniego wyniku badania anty-CCP i ujemnego RF, przy jednoczesnych objawach klinicznych wskazujących na RZS, istnieje duże prawdopodobieństwo występowania wczesnej postaci RZS lub rozwoju choroby w przyszłości. W przypadku ujemnego wyniku CCP przy jednoczesnym dodatnim wyniku RF, o rozpoznaniu RZS bądź innego stanu zapalnego decydują objawy u pacjenta. Ujemny wynik zarówno CCP, jak i RF oznacza, że prawdopodobieństwo występowania RZS jest niewielkie. Należy podkreślić, że RZS jest rozpoznaniem klinicznym i może być postawione w przypadku braku obecności autoprzeciwciał.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Oznaczenie anty-CCP jest badaniem nowym, jednak nie jest jeszcze szeroko rozpowszechnione i zlecane rzadziej niż RF mimo zaleceń Towarzystw Reumatologicznych. Jego przydatność i znaczenie kliniczne nie zostały jeszcze do końca ustalone. Przeciwciała anty-CCP rzadko występują w innych chorobach autoimmunizacyjnych takich jak: toczeń, choroba Grasves’a i zespół Sjogren’a a ponadto mogą być obecne u osób z zapaleniem wątroby typu C.
Pytania i odpowiedzi
1. Czy każdy powinien wykonać badanie anty-CCP?
Nie. Badanie anty-CCP nie jest zalecane jako badanie przesiewowe. Podobnie jak RF, znajduje ono zastosowanie u pacjentów, u których objawy kliniczne wskazują na RZS, lub u których rozpoznano niezróżnicowane zapalenie stawów.
2. Czy badanie na obecność przeciwciał przeciwko CCP można wykonać w gabinecie lekarskim?
Nie. Nie każde laboratorium wykonuje to oznaczenie i próbkę zazwyczaj wysyła się do laboratorium referencyjnego.
3. Czy przeciwciała przeciwko CCP znikają z organizmu?
Podobnie jak w przypadku innych autoprzeciwciał, stężenie przeciwciał anty-CCP wytworzonych przez system odpornościowy organizmu może ulegać wahaniom, lecz pozostają one obecne do końca życia.
4. Jakie jeszcze badania wykonuje się w procesie rozpoznania RZS?
Czasami zleca się badanie OB i/lub CRP, które służą wykryciu stanów zapalnych w organizmie. Morfologię krwi wykonuje się w celu stwierdzenia czy liczba białych krwinek jest podwyższona, co wskazuje na stan zapalny oraz w celu wykrycia niedokrwistości, która często występuje u pacjentów z RZS. Dodatkowych informacji dostarcza analiza płynu stawowego. Czasami zleca się również badanie przeciwciał przeciwjądrowych (ANA). Ujemny wynik ANA umożliwia wykluczenie tocznia rumieniowatego oraz innych układowych chorób reumatoidalnych; dodatni wynik ANA występuje u około 1/3 pacjentów z RZS.
