Genotypowanie ApoE, choroba Alzheimera

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Genotypowanie apolipoproteiny E

Inne Nazwy
Powiązane badania

HDL Cholesterol, LDL Cholesterol, Profil lipidowy,Triglicerydy, Tau/Aß42, Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

Badanie to nie jest często zlecane, wykonuje się celem oceny możliwych genetycznych przyczyn miażdżycy, w celu podjęcia decyzji terapeutycznych u osób z chorobą układu sercowo-naczyniowego oraz w potwierdzeniu rozpoznania hiperlipoproteinemii typu III (znanej także jako dysbetalipoproteinemia rodzinna). jest ono także pomocne w rozpoznaniu choroby Alzheimera o późnym początku u osoby z objawami postępującej demencji.

Kiedy badanie jest wykonywane?

Badanie wykonuje się w przypadku podejrzenia dziedzicznej przyczyny podwyższonego stężenia cholesterolu i triglicerydów, w przypadku występowania żółtaków (xanthomas - żółte kępki na skórze) lub w celu ustalenia, czy postępujące objawy demencji u pacjenta są wynikiem choroby Alzheimera.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Apolipoproteina E (Apo E) wytwarzana jest pod kontrolą genu ApoE i należy do jednego z pięciu rodzajów apolipoprotein występujących we krwi (A-E). Jest ona wytwarzana głównie w wątrobie i mózgu i pełni dwie zasadnicze role metaboliczne:

  1. transportuje lipidy z miejsca ich powstawania lub wchłaniania do tkanek, gdzie są magazynowane lub wydalane z organizmu oraz
  2. transportuje lipidy, w szczególności cholesterol, z narządów obwodowych do wątroby, celem ich wydalenia. Apo E reguluje również aktywność enzymów biorących udział w procesie metabolizmu lipidów i lipoprotein, w szczególności lipoprotein VLDL (o bardzo niskiej gęstości) oraz chylomikronów będących dużymi cząsteczkami odpowiedzialnymi za transport lipidów pochodzących z diety z krwi do wątroby.

Za pomocą tego badania DNA pacjenta, ocenia się występujące u niego kombinacje alleli genu Apo E (genotyp). Gen Apo E występuje w trzech różnych formach - e2, e3 i e4 - przy czym forma ę e3 występuje najczęściej, w populacji ogólnej z częstością 60%. W organizmie każdego człowieka występuje para genów Apo E, które stanowią kombinację tych 3 form.

ApoE e3/e3 to genotyp prawidłowy, który występuje najczęściej. Genotyp ApoE e4 (e4/e4 i e4/e3, występujący u 25% populacji) jest związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy. Osoby z tym genotypem mają większe skłonności do znacznego wzrostu stężenia cholesterolu LDL oraz triglicerydów jeżeli ich dieta bogata jest w tłuszcze nasycone.

U pacjentów z izoformą e2 Apo E stężenie cholesterolu LDL jest zazwyczaj mniejsze lecz triglicerydów jest wyższe i jest związane z podwyższonym stężeniem triglicerydów.

ApoE e2 ma również związek z hiperlipoproteinemią/hiperlipidemią typu III (HPL III lub dziedziczną dysbetalipoproteinemią) – rzadką chorobą dziedziczną powodującą powstawanie żółtawych złogów tłuszczowych na skórze zwanych żółtakami, podwyższonym stężeniem triglicerydów we krwi oraz rozwijającą się we wczesnym wieku miażdżycą,

Organizm pacjenta z kombinacją e2/e2 może wolniej usuwać tłuszcze przyjmowane z pokarmem i dlatego kombinacja ta oznacza zwiększone ryzyko wczesnego wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej, u pacjentów z genotypem e4/e4 występować może zwiększone ryzyko rozwoju miażdżycy. Rozpoznanie nie jest jednak proste, ponieważ na rozwój choroby u pacjenta wpływać mogą również czynniki takie jak np. otyłość, cukrzyca i niedoczynność tarczycy.

Genotyp ApoE e4 jest również związany ze zwiększonym ryzykiem choroby Alzheimera o późnym początku (rozwija się u osób po 65 roku życia). Występuje wtedy efekt addytywny, jeden allel genu e4 (np. e2/e4 lub e3/e4) niesie umiarkowanie zwiększone ryzyko choroby, natomiast dwa allele e4 (czyli e4/e4) są związane z dużo większym ryzykiem wystąpienia choroby Alzheimera. Należy jednak pamiętać, że jest to ryzyko względne. Większość osób z ApoE e4 nigdy nie zachoruje na chorobę Alzheimera, a wielu chorych nie ma genotypu e4.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

W chorobach sercowo-naczyniowych

Genotypowanie Apo E czasami wykonuje się jako element badań kontrolnych u osób z podwyższonym stężeniem cholesterolu i triglicerydów, jako pomoc w rozpoznaniu genetycznej przyczyny zaburzeń lipidowych. Badanie to nie jest szeroko stosowane, ale można je zlecić łącznie z innymi badaniami, takimi jak elektroforeza lipoprotein. W przypadku wysokiego stężenia cholesterolu i triglicerydów, lekami z wyboru w terapii schorzeń sercowo-naczyniowych (CVD) są zazwyczaj statyny. Jednak w niektórych przypadkach statyny nie są wystarczające, z uwagi na dużą zmienność odpowiedzi na leki obniżające stężenie lipidów, częściowo powiązanej z wpływem genotypu ApoE. Genetyczna zmienność w zakresie stężeń lipoprotein w surowicy pozwala przewidzieć odpowiedź na leczenie, co może mieć znaczenie w ustalaniu indywidualnej diety. Dlatego u osób z genotypem ApoE e4 lepszy skutek odniesie dieta niskotłuszczową niż leczenie statynami ze współmiernym efektem obniżającym stężenie cholesterolu LDL, zaś osoby z ApoE e2 więcej korzyści odniosą z leczenia statynami. W świetle tych obserwacji, ustalenie genotypu Apo E może pomóc w dobraniu indywidualnego leczenia u osób z chorobą sercowo-naczyniową.
Genotypowanie ApoE może być także zlecone jako badanie pomocne w rozpoznaniu typu III hiperlipoproteinemii u osoby z objawami sugerującymi zaburzenia Apo E oraz w celu oceny potencjalnego zagrożenia u członków rodziny.


W chorobie Alzheimera

Genotypowanie ApoE czasami również wykonuje się jako badanie pomocnicze w rozpoznaniu choroby Alzheimera o późnym początku u dorosłych pacjentów z objawami. Badanie to nazywane jest oceną podatności lub czynników ryzyka, ponieważ wskazuje tylko, czy istnieje podwyższone ryzyko rozwoju choroby Alzheimera, a nie stanowi o jej rozpoznaniu. Dlatego też, jeśli u pacjenta występują objawy demencji, obecność ApoE4 zwiększa prawdopodobieństwo, że jest ona spowodowana chorobą Alzheimera. Nie ma jednoznacznych wyników badań, za pomocą których można rozpoznać chorobę Alzheimera przed śmiercią pacjenta. Można jednak postawić dosyć trafne rozpoznanie po wykluczeniu innych potencjalnych przyczyn demencji i po zbadaniu genetycznej predyspozycji w kierunku choroby Alzheimera (gentypowanie ApoE, czasami w połączeniu z badaniem białka Tau i amyloidu β42 (Tau/Aß42).

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

Genotypowanie Apo E zleca się czasami w przypadku znacznie podwyższonego stężenia cholesterolu i triglicerydów, które nie odpowiadają na zmiany stylu życia (modyfikacje dietety i zwiększenie aktywności fizycznej).

Badanie to wykonuje się również, kiedy u członków rodziny stwierdza się ApoE e2/e2, a lekarz podejrzewa, że pacjent może być w grupie ryzyka wczesnej choroby serca oraz u pacjentów z żółtakami (kępkami żółtymi) na skórze, u których zachodzi podejrzenie hiperlipoproteinemii typu III.

Genotypowanie ApoE czasami wykonuje się jako badanie pomocnicze u pacjentów z objawami postępującej demencji, takimi jak obniżenie sprawności intelektualnej, zdolności komunikowania się, utrata pamięci, czy zmiany osobowościowe i behawioralne, które utrudniają życie codzienne chorego. Po wykluczeniu innych przyczyn, takich jak przedawkowanie stosowanych leków, demencja naczyniowa (spowodowana udarami mózgu), czy choroby tarczycy, genotypowanie ApoE może stanowić pomoc w ustaleniu, czy prawdopodobną przyczyną demencji jest choroba Alzheimera.

Co oznacza wynik?

U pacjentów z allelami ApoE e2/e2 występuje większe ryzyko przedwczesnej choroby naczyniowej, co jednak nie oznacza, że na pewno na nią zachorują. Co więcej, zachorować mogą również osoby nie posiadające alleli e2/e2, ponieważ jest to tylko jeden z czynników ryzyka. Genotypowanie ApoE dostarcza dodatkowych informacji i w przypadku występowania objawów, obecność e2/e2 pozwala rozpoznać hiperlipoproteinemię typu III (zwaną również rodzinną dysbetalipoproteinemią), chociaż w procesie diagnostycznym bierze się pod uwagę również inne wyniki badań pacjenta oraz wywiad kliniczny.

Pacjenci z genotypem ApoE e4/e4 są bardziej narażeni na rozwój miażdżycy. U pacjentów z objawami choroby Alzheimera o późnym początku i obecności jednego lub więcej alleli ApoE e4, rozpoznanie choroby Alzheimera jest bardziej prawdopodobne, jednak nie stanowi to o chorobie Alzheimera i badania nie należy wykonywać u pacjentów bezobjawowych ani u członków rodzin. Wiele osób z allelami e4 nigdy nie zachoruje na chorobę Alzheimera. Nawet u pacjentów z objawami klinicznymi, tylko 60% cierpiących na chorobę Alzheimera o późnym początku ma allele ApoE e4.
ApoE e3 oznacza"prawidłowy" metabolizm lipidów, zatem obecność tego genotypu nie ma wpływu.

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Chociaż genotypowanie ApoE jest stosowane klinicznie przez specjalistów w dziedzinie choroby Alzheimera, daje ono tylko dodatkowe informacje o pacjencie z objawami demencji. Ostateczne rozpoznanie choroby Alzheimera można postawić w oparciu o badania tkanki mózgowej po śmierci pacjenta.

Genotypowanie Apo E nie jest wykonywane w każdym laboratorium. Jeśli lekarz zaleca wykonanie tego badania, próbkę wysyła się do laboratorium referencyjnego, a na wynik badania trzeba czasami czekać dłużej niż w innych laboratoriach.   Zmiany stężenia lipidów nie prowadzą bezpośrednio do rozwoju chorób naczyniowych ani miażdżycy. Innymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi tych chorób są otyłość, cukrzyca i niedoczynność tarczycy.

Pytania i odpowiedzi

1. Czy lekarz powinien zlecić wykonanie innych badań genetycznych, jeżeli u pacjenta z dużym prawdopodobieństwem rozpoznano chorobę Alzheimera o późnym początku, a badanie ApoE na obecność alleli e4 dało wynik ujemny?

W tym momencie nie ma takiej konieczności. U 40% pacjentów z chorobą Alzheimera o późnym początku wyniki badania na obecność alleli ApoE e4 są ujemne. Mutacje genetyczne w genach PSEN1, PSEN2 i APP są związane z chorobą Alzheimera w bardzo niewielkiej ilości przypadków (genów występujących rodzinnie) i są związane z chorobą Alzheimera o wczesnym początku.

Jeśli u pacjenta przed 65 rokiem życia nie występowały objawy choroby Alzheimera, nie ma wskazań do wykonania innych badań genetycznych. (Jeśli w rodzinie istnieje historia choroby, kilku członków rodziny w ciągu kilku pokoleń chorowało na chorobę Alzheimera, można porozmawiać z lekarzem na temat rodzinnych czynników ryzyka).

2.Czy każdy powinien wykonać genotypowanie ApoE?

Nie. Badanie nie jest wykonywane w celach przesiewowych w szerokiej populacji. Wykonuje się je w konkretnych sytuacjach, aby uzyskać dodatkowe informacje diagnostyczne. Większość ludzi posiada ApoE e3, dzięki czemu ma prawidłowy metabolizm lipidów. U większości osób z innymi kombinacjami ApoE nigdy nie wystąpią istotne zaburzenia związane z metabolizmem lipidów, hiperlipoproteinemia typu III ani choroba Alzheimera o późnym początku, związana z ApoE.

3. U 50-letniego mężczyzny z zespołem Downa z dużym prawdopodobieństwem rozpoznano chorobę Alzheimera. Czy w związku z tym jego brat znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera?

Nie zawsze. U większości chorych z zespołem Downa na pewnym etapie życia występują objawy choroby Alzheimera o różnym natężeniu. Zespół Downa związany jest z trwającym całe życie nadmiernym wytwarzaniem białka prekursorowego amyloidu; występowanie fragmentu tego białka, o nazwie białko amyloidowe (Aβ42) jest związane z wytwarzaniem blaszek starczych (obszary martwych komórek nerwowych oraz złogów białka w mózgu) charakterystycznych dla choroby Alzheimera.

4. Czy są przyczyny, dla których genotypowanie ApoE wykonuje się ponownie?

Nie, o ile nie zachodzi podejrzenie, że wynik pierwszego testu był błędny. Każdy dziedziczy jedną kopię genu od każdego z rodziców i genotyp nie ulega zmianom.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

Genotypowanie ApoE, choroba Alzheimera

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021