Inna nazwa: choroba z Lyme
 

Borelioza jest infekcją wywołaną przez bakterie Borrelia burgdorferi, przenoszoną zazwyczaj przez kleszcza jeleniego (Ixodes scapularis). U osób ukąszonych przez zarażonego kleszcza rozwija się choroba zakaźna, która z początku obejmuje skórę a następnie rozprzestrzenia się na stawy, układ nerwowy oraz inne układy. W ciągu 3 do 30 dni może pojawić się wysypka - jest ona zazwyczaj czerwona i okala miejsce ugryzienia przez kleszcza, przypominając swym wyglądem tarczę strzelecką. Inne możliwe objawy to ból stawów przypominający zapalenie stawów, gorączka, ból głowy, bóle mięśni, zmęczenie i sztywność karku.

Kleszcze powodujące boreliozę są bardzo niewielkie, mają rozmiar główki od szpilki. Mogą atakować każdą część ciała, lecz najczęściej można je znaleźć na skórze głowy lub w pachwinach. Ekspozycja na kleszcze przy jednoczesnym braku ukąszenia nie powoduje zakażenia bakterią Borrelia burgdorferi. Również u wielu osób, które zostały ukąszone nie dochodzi do rozwoju choroby, z uwagi na to, że nie każdy kleszcz jest zarażony, a przeniesienie bakterii z zarażonego kleszcza do organizmu ludzkiego może trwać 24 – 72 godziny.

Borelioza występuje na półkuli północnej, lecz szczepy ją wywołujące oraz owady, które ją przenoszą mogą się różnić w zależności od obszaru geograficznego. Najwięcej zachorowań odnotowuje się wiosną i latem, kiedy ludzie spędzają więcej czasu na powietrzu, a kleszcze wykazują największą aktywność.
   

‍

                                                                 Wysypka charakterystyczna dla boreliozy, zwana również rumieniem wędrującym.
                                                                  Źródło: CDC Public Health Image Library, dzięki uprzejmości: CDC/Janes Gathany

‍

Rozpoznanie boreliozy następuje zazwyczaj dość późno, ponieważ jej objawy są nieswoiste. Choroba ta przebiega etapowo, począwszy od miejscowej infekcji, poprzez infekcję rozproszoną, aż po późne stadium lub stadium przewlekłe. Pierwszy objaw to zazwyczaj wysypka, która pojawia się w ciągu kilku dni do miesiąca od ukąszenia. U około 75% pacjentów zakażonych bakterią Borrelia burgdorferi pojawia się charakterystyczna wysypka w kształcie okręgu, zwana rumieniem wędrującym. Zazwyczaj otacza on miejsce ukąszenia i utrzymuje się przez kilka tygodni. Okrąg może mieć nawet kilkanaście centymetrów średnicy i zaczyna wyglądać jak „bycze oko”. U niektórych osób wysypka występuje kilkukrotnie, podczas gdy u innych nie pojawia się wcale.

Wraz z postępem zakażenia mogą wystąpić objawy podobne do grypy, takie jak:

• ból głowy
• zmęczenie
• gorączka i dreszcze.

Jeżeli nie zostanie podjęte leczenie, po kilku tygodniach mogą pojawić się dalsze objawy, takie jak:

• ból mięśni i stawów (może być przejściowy)
• osłabienie i paraliż mięśni twarzy (porażenie Bella)
• drętwienie i ból kończyn
• zapalenie opon mózgowych, ze sztywnieniem karku i ostrymi bólami głowy
• ból w klatce piersiowej i zaburzenia rytmu serca (rzadko)
• podrażnienie oczu, zaczerwienienie, ból i niewyraźne widzenie (rzadko)
• przejściowe zapalenie stawów, szczególnie stawów kolanowych
• ból i osłabienie mięśni
• utrata pamięci, trudności z koncentracją i zmiany rytmu snu

Boreliozę można rozpoznać w oparciu o objawy kliniczne, takie jak obecność rumienia wędrującego lub wysypki w kształcie „byczego oka” wraz z dodatkowymi informacjami na temat wcześniejszego ukąszenia przez kleszcza i/lub zamieszkania lub przebywania w rejonach, w których borelioza często występuje.

Badania w kierunku boreliozy zleca się, jeżeli objawy pacjenta wskazują na obecność tej choroby. Testem z wyboru jest badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwko tej bakterii.Wynik testu może być fałszywie ujemny, jeśli test ten zostanie wykonany w ciągu kilku pierwszych tygodni od momentu zakażenia. Dlatego też, jeśli pomimo ujemnego wyniku testu objawy nie ustępują, badanie należy powtórzyć po kilku tygodniach. Wynik badania przeciwciała klasy IgM i/lub IgA przeciwko Borrelia burgdorferi  może być dodatni w przypadku zakażenia bakteriami podobnymi do Borrelia burgdorferi, np.: bakterią powodującą kiłę, dlatego aby potwierdzić wstępne wyniki testu przesiewowego wykonuje się test Western blot lub badanie metodą PCR.  Test Western blot wykonuje się w celu wykrycia przeciwciał przeciwko bakterii Borrelia burgdorferi oraz zleca się go w celu potwierdzenia dodatnich lub niejasnych wyników badania na obecność przeciwciał.  Natomiast test oparty na badaniu DNA  ‍wirusa metodą PCR jest bardziej czuły, wykonuje się go czasami w próbkach płynu mózgowo-rdzeniowego lub płynu stawowego w celu wykrycia materiału genetycznego B. burgdorferi.

W przypadku obecności objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego, takich jak zapalenie opon mózgowych, zaleca się wykonać badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Nie zaleca wykonywania badań w kierunku boreliozy u pacjentów bez objawów choroby.

W rzadkich przypadkach w celu wykrycia bakterii wykonuje się posiew lub biopsję skóry.

Profilaktyka

Obecnie nie jest dostępna szczepionka przeciwko boreliozie, lecz standardowe środki ostrożności pozwalają na znaczne zmniejszenie ryzyka zakażenia. Środki ostrożności to między innymi noszenie jasnych ubrań z długim rękawem i długimi nogawkami, wpuszczanie nogawek spodni w skarpetki, noszenie pełnych butów, unikanie obszarów zadrzewionych i trawników, szczególnie wiosną i latem, stosowanie środków odstraszających kleszcze, sprawdzanie ciała pod kątem obecności kleszczy po spacerze i jak najszybsze usuwanie ewentualnych kleszczy z ciała. Należy również regularnie sprawdzać skórę zwierząt domowych pod kątem obecności kleszczy.

Leczenie

Leczenie boreliozy zazwyczaj polega na doustnym przyjmowaniu antybiotyków przez 2 – 4 tygodnie. Czasami antybiotyki podaje się dożylnie. W większości przypadków szybko następuje pełen powrót do zdrowia. Jednak czasami szczególnie, jeżeli choroba dojdzie do późnego stadium, bóle stawów i uszkodzenia neurologiczne nie ustępują w pełni. Dalsze informacje w języku angielskim dostępne są na stronie internetowej CDC.

U około 10 - 20% osób poddanych zalecanej antybiotykoterapii objawy takie jak zmęczenie oraz ból mięśni i stawów utrzymują się przez ponad 6 miesięcy. Stan taki nosi nazwę „zespołu poboreliozowego” (PTLDS – post-treatment lyme disease syndrome) - obecnie trwają badania nad zrozumieniem jego przyczyny.

Pacjenci powinni pamiętać, że jeżeli objawy choroby utrzymują się po zakończeniu leczenia, należy skontaktować się z lekarzem. Dalsze informacje w języku angielskim dostępne są na stronie internetowej CDC dotyczącej PTLDS.

‍

Na stronie:
‍Testy: Borelioza z Lyme
‍‍

‍Linki do stron obcojęzycznych:
‍Centers for Disease Control and Prevention: Lyme Disease
‍Infectious Diseases Society of America: Ten Facts You Should Know About Lyme Di…
‍National Institute of Allergy and Infectious Diseases: Lyme Disease
‍FamilyDoctor.org: Lyme Disease
‍KidsHealth.org: Lyme Disease
‍Mayo Clinic: Lyme disease

‍